Συχνά αναρωτιέµαι τι εννοεί ο κόσµος όταν λέει ότι το Κάσελ άλλαξε τα τελευταία δύο χρόνια, δηλαδή την περίοδο της επονοµαζόµενης «προσφυγικής κρίσης». Μήπως η πόλη απέκτησε πιο ποικιλόµορφο προφίλ; Μήπως µετακινούνται τα κοινωνικά και πολιτισµικά σύνορα; Όπως τα σύνορα που σηµατοδοτεί ο δρόµος Kurt-Schumacher-Straße, µεταξύ Mitte και Nordstadt, περιοχή όπου µένουν Τούρκοι, Αιθίοπες, Βούλγαροι και άλλες κοινότητες µεταναστών που έφτασαν στο Κάσελ τις δεκαετίες του ’60 και ’70. Ή µήπως πρόκειται για αλλαγή που τη χαρακτηρίζει ο φόβος, για εκείνες τις επικλήσεις στη λαϊκίστικη φαντασία που επιφέρει τεράστιο άγχος γύρω από την άφιξη νέων κοινοτήτων, οι οποίες αντιπροσωπεύονται µέσα από ακροδεξιά κινήµατα όπως είναι το Alternative für Deutschland (AfD);

Η Λιβανοολλανδή καλλιτέχνις Mounira Al Solh, που γεννήθηκε στη Βηρυτό το 1978, παρουσιάζει στην documenta 14 µια σειρά προσωπογραφιών µε τον τίτλο I Strongly Believe in Our Right to be Frivolous (Πιστεύω ακράδαντα στο δικαίωµά µας να είµαστε ελαφρόµυαλοι). Τα πορτρέτα δηµιουργούνται µέσα από συναντήσεις στο Κάσελ και στην Αθήνα (καθώς επίσης και σε άλλες πόλεις) µε µετανάστες από τη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική που πέρασαν –ή περνούν– από το στιγµατισµένο στάτους του πρόσφυγα σε αυτό του πολίτη.

Το έργο ξεκίνησε το 2012 ως «µαρτυρίες του χρόνου» των επαναστάσεων στη Συρία και στη Μέση Ανατολή καθώς και των κρίσεων που επακολούθησαν, και περιλαµβάνει κείµενα, σχέδια, κεντήµατα και εγκατάσταση ήχου. Το I Strongly Believe… προσεγγίζει το θέµα της (αναγκαστικής) µετανάστευσης στο επίπεδο της προφορικής ιστορίας: µιας αµφιλεγόµενης κατηγορίας της ιστοριογραφίας που ξεφεύγει από τις πιο τυπικές διαδικασίες αρχειοθέτησης, που παρ’ όλα αυτά είναι αναµφίβολα ανυποχώρητη, επειδή η γνώση µεταδίδεται µέσα από τους ίδιους τους ανθρώπους. Το έργο και η παραγωγή αυτών των πορτρέτων ακολουθούν την καλλιτέχνιδα και αντιστρόφως, καθώς η ίδια συνδέεται µε τις τοπικές κοινότητες των πόλεων που επισκέπτεται.

Η προφορική ιστορία των εκτοπισµένων ανθρώπων της οποίας είναι αυτόπτης µάρτυρας η Al Solh είναι µια αναφορά τόσο από νοµική όσο και από προσωπική πλευρά. Πολλές από τις προσωπογραφίες είναι σχεδιασµένες επάνω σε κίτρινο χαρτί που χρησιµοποιούν οι νοµικοί και χρησιµεύουν ως απτοί δείκτες των επίπονων νοµικών και γραφειοκρατικών διεργασιών από τις οποίες πρέπει να περάσουν οι µετανάστες προκειµένου να αποκτήσουν την ιθαγένεια. Τα πορτρέτα χαρτογραφούν τους τόπους άφιξης µέσα από την αφήγηση, αλλά και µέσα από την εµπειρία των µεταναστευτικών πολιτικών που επηρεάζουν βαθιά το πολιτικό και γραφειοκρατικό τοπίο της Ευρώπης.

Τα ηχητικά στοιχεία του έργου είναι µεταφράσεις των αραβικών κειµένων που εµφανίζονται επάνω στα πορτρέτα. Δύσκολα διακρίνει κανείς ποια φωνή αντιστοιχεί στο κάθε κείµενο ή ακόµη και στο κάθε άτοµο. Μια προφορική ιστορία που διευρύνεται ολοένα περισσότερο εντάσσει τις ιστορίες των µεταναστών µέσα στις κοινωνικές οικονοµίες όπου ξεδιπλώνονται το τραύµα, η ανακούφιση, ο φόβος, το άγχος, η χαρά και η φιλοξενία.

Hendrik Folkerts