Τι θα γίνει αν απελευθερωθεί η πολική τάση;
Όταν αλλοιωθεί η έλξη της βαρύτητας;
Όταν οι ήπειροι µετατοπιστούν σχηµατίζοντας νέες συστάδες γης και ύδατος;
Πώς να ’ταν ο κόσµος αν µπορούσες να αφαιρέσεις το επιφανειακό στρώµα της υδρογείου αποκαλύπτοντας έναν άλλο κόσµο από κάτω;
Αυτά τα ερωτήµατα ριζικής µετατόπισης, όπου οι φυσικοί νόµοι τοποθετούνται επιτούτου σε µια κατάσταση ρευστότητας, αποκαλύπτουν νέες δυνατότητες και διανοίγουν προοπτικές νέας γνώσης. Είναι επίσης τα ερωτήµατα που θέτει η Agnes Denes, της οποίας η οξυδερκής καλλιτεχνική πρακτική αναδιφά στην επιστήµη, στη φιλοσοφία, στην ανθρώπινη κατάσταση. Για την Denes, που γεννήθηκε στη Βουδαπέστη το 1931 και ζει στη Νέα Υόρκη από το 1954, «η τέχνη υπάρχει σε έναν δυναµικό, εξελισσόµενο κόσµο όπου τα αντικείµενα είναι διαδικασίες και οι φόρµες είναι δυναµικά σχήµατα, όπου το µέτρο και οι έννοιες είναι µεγέθη σχετικά και η ίδια η πραγµατικότητα είναι µια αέναη αλυσιδωτή σύνδεση».
Η σπουδή της Denes στα δυναµικά σχήµατα γίνεται καλύτερα αντιληπτή στη σειρά των πυραµίδων της: πρόκειται για πυραµίδες που κατασκευάστηκαν από 11.000 συκιές, κρύσταλλο και µικροσκοπικούς σωρούς από ανθρώπινη στάχτη ή για ζωγραφισµένες πυραµίδες που σχηµατίζουν κελύφη σαλιγκαριών, πουλιά εν πτήσει και σαλάχια. Κάποιες είναι φτιαγµένες από πλεξιγκλάς γεµισµένο µε λάδι και µολυσµένο νερό, άλλες είναι µακέτες για µελλοντικές πόλεις. Μία από τις µεγαλύτερες είναι το έργο The Living Pyramid (Η ζώσα πυραµίδα 2015) στο Πάρκο Γλυπτικής Socrates στο Λονγκ Άιλαντ Σίτι της Νέας Υόρκης. Το γλυπτό µε τις πολυώροφες ξύλινες αναβαθµίδες γεµάτες χώµα και χιλιάδες ποικίλα ζωντανά φυτά φτάνει τα εννιά µέτρα ύψος. Είναι ένα κοινωνικό γλυπτό, καθώς εκφράζει ιδέες εξέλιξης και αναγέννησης· επίσης, καλλιεργεί µια µικροκοινωνία ανθρώπων που έχουν την ευθύνη της φύτευσης και της διαρκούς φροντίδας.
Οι πυραµίδες αποτελούν µέρος της ευρύτερης οπτικής φιλοσοφίας της Denes, µια φιλοσοφία που ξεσκεπάζει συλλήβδην αόρατα συστήµατα και αποκαλύπτει αµφισηµίες και αναλογίες ανάµεσα σε διάφορες φόρµες στη φύση. Επίσης, προσφέρει ένα µέσο για να κατανοήσουµε καλύτερα τον εαυτό µας, καθώς στην Denes η φύση συχνά αντικαθιστά την ανθρωπότητα. Η σχέση αυτή αποκαλύφθηκε στο Wheatfield – A Confrontation (Σταροχώραφο – Μια αντιπαράθεση, 1982), έργο διάρκειας έξι µηνών, όπου έξι στρέµµατα χώρου υγειονοµικής ταφής του Πάρκου Μπάτερι στη Νέα Υόρκη καθαρίστηκαν για να φυτευτεί στάρι µε το χέρι. Τα στάχυα που ωρίµαζαν κάτω από τη σκιά των δίδυµων πύργων του Παγκόσµιου Κέντρου Εµπορίου –όταν ακόµα ορθωνόταν εκεί– έγιναν το σύµβολο των παράδοξων επιπτώσεων της παγκοσµιοποίησης: του πώς οι αυξηµένες ροές εµπορίου και κεφαλαίου παράγουν κραυγαλέες αδικίες. Οι καρποί από τη συγκοµιδή του Σταροχώραφου διανεµήθηκαν αργότερα µέσα από παγκόσµια δίκτυα για να στρέψουν την προσοχή στις επισιτιστικές κρίσεις. Όπως λέει η ίδια η Denes για το έργο, οι καρποί δεν είχαν µόνο πρακτική χρησιµότητα, «αναπαριστούσαν την κακοµεταχείριση της γης, την απληστία, τις εσφαλµένες προτεραιότητες».
Candice Hopkins
