Θα µπορούσαµε να πούµε ότι η Anna/Anča Daučíková είναι η πρώτη Τσέχα/Σλοβάκα φεµινίστρια καλλιτέχνις, µόνο που η δουλειά της δεν µπορεί να περιγραφεί µε τόσο απλούς όρους. Ποιος άνθρωπος µπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ο πρώτος; Ποιος άνθρωπος µπορεί να ενεργεί στο όνοµα ενός έθνους; Τι σηµαίνει να είσαι φεµινίστρια; Μπορεί ένα υποκείµενο που µε τη γέννησή του προσδιορίστηκε ότι ανήκει στο γυναικείο φύλο να αντισταθεί στο να γίνει θηλυκού γένους; Ποιος πληροί τις προϋποθέσεις να αποκαλείται καλλιτέχνης;

Η Daučíková γεννήθηκε το 1950 στην τότε Τσεχοσλοβακία. Τη δεκαετία του ’80, και αφού αποφοίτησε από την Ακαδηµία Καλών Τεχνών της Μπρατισλάβας, πήγε στη Μόσχα – µια εποχή που όλοι προσπαθούσαν να ταξιδέψουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ο λόγος που το έκανε αυτό δεν ήταν η πολιτική, αλλά η αγάπη: ακολούθησε µια γυναίκα σε µια χώρα όπου, σύµφωνα µε την κυβέρνησή της, η οµοφυλοφιλία δεν υπήρχε. Στη Μόσχα ασχολήθηκε µε το φυσητό γυαλί, κρύβοντας το γεγονός ότι ήταν λεσβία, ενώ παράλληλα ασχολούνταν µε την αυτόµατη αφηρηµένη ζωγραφική, τη φωτογραφία και τη συγγραφή. Δούλεψε µυστικά το Scene Book, στο οποίο µετέστρεψε τις τεχνικές παρακολούθησης του κράτους προκειµένου να δηµιουργήσει ένα σενάριο για µια ταινία που δεν έγινε ποτέ, µια επιστηµονική και λογοτεχνική, ασεβή και φαιδρή περιγραφή της σεξουαλικής ζωής των γειτόνων της. Ταξίδεψε στην Ουκρανία, όπου επισκέφθηκε περιθωριοποιηµένους ζωγράφους και αντιφρονούντες διανοούµενους. Όλα αυτά όµως δεν τα έκανε µε κίνητρο την πολιτική, αλλά την αγάπη.

Μέσα από τη δουλειά της µε το γυαλί και τη ζωγραφική η Daučíková έγινε µέλος της Ένωσης Σοβιετικών Καλλιτεχνών. Παρ’ όλα αυτά, όπως η οµοφυλοφιλία, έτσι και η εννοιολογική δουλειά της στον χώρο του βίντεο/της φωτογραφίας ήταν αόρατη στη Μόσχα· διαφορετικά θα µπορούσε να είναι η πρώτη λεσβία Σοβιετική καλλιτέχνις – ή ακόµη, η πρώτη διεµφυλική Σοβιετική καλλιτέχνις βίντεο. Η µετάβαση της Daučíková, η Anna που έγινε Anča, περιλάµβανε και τη µετάβαση από το φυσητό γυαλί και τη ζωγραφική στη δηµιουργία βίντεο, στη χρήση της κάµερας και του µοντάζ ως προσθετικών οργάνων. Επέστρεψε στην Μπρατισλάβα το 1991 –όταν όλοι ταξίδευαν προς την αντίθετη κατεύθυνση– όπου έγινε συνιδρύτρια της queer φεµινιστικής επιθεώρησης Aspekt. Βίντεο σαν τα Queen’s Finger (Το δάχτυλο της βασίλισσας, 1997), Kissing Hour (Ώρα φιλιού, 1997), Home Exercise (Άσκηση στο σπίτι, 1998), We Care About Your Eyes (Μας ενδιαφέρουν τα µάτια σας, 2002) περιλαµβάνουν αναπαραστάσεις της καθηµερινότητας που διακόπτονται από το προχειροφτιαγµένο µοντάζ. Στο Portrait of a Woman with Institution – Anča Daučíková with Roman Catholic Church (Προσωπογραφία µιας γυναίκας µε θεσµό – Η Anča Daučíková µε τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία, 2011) µια γυναίκα καταθέτει αγωγή διαζυγίου κατά του συζύγου της λόγω της ανικανότητάς του να την ικανοποιήσει σεξουαλικά. Η καλλιτέχνις παίζει όλους τους ρόλους – της γυναίκας, του άντρα εκκλησιαστικού εξεταστή και του άντρα µάρτυρα. Η δουλειά της Daučíková θα µπορούσε να περιγραφεί ως µια πολιτική ανατοµία που πραγµατοποιείται µέσα από µια σειρά µετατοπισµένων αυτοπροσωπογραφιών καθώς χρησιµοποιεί τεχνικές ντοκιµαντέρ, τη µυθοπλασία και το drag προκειµένου να λοιδορήσει και να µετατοπίσει τους κανόνες του φύλου, της Εκκλησίας και του κράτους.

Paul B. Preciado