Η Susan Hiller µάς οδηγεί στις εσχατιές του γνωστού κόσµου, σε τοποθεσίες όπου οι συνήθεις τρόποι απεικόνισης διστάζουν. Μας παρουσιάζεται η εξής πιθανότητα: τα αποδεκτά µέσα προσανατολισµού µπορεί να µην είναι έγκυρα αλλά ενδεχοµενικά και κατασκευασµένα, οι χάρτες στους οποίους συνήθως βασιζόµαστε ίσως χρησιµεύουν στο να αποκρύπτουν ή να αποκλείουν άλλες επικράτειες, όσο κι αν τις περιγράφουν ή τις αποκαλύπτουν. Η Hiller, που γεννήθηκε στη Φλόριντα το 1940, καταθέτει την αναφορά της από τις εσχατιές της κατανόησης, από περιοχές που κανονικά θεωρούνται εχθρικώς διακείµενες προς τη συνειδητότητα, συνεπώς «µη γνώσιµες». Το Witness (Μάρτυρας, 2000) χρησιµοποιεί προφορικές µαρτυρίες ανθρώπων ανά τον κόσµο για επαφές µε εξωγήινους. Το Channels (Κανάλια, 2013) ταξιδεύει πέρα από το γεγονός του θανάτου, µεταδίδοντας περιγραφές οριακών εµπειριών µεταξύ ζωής και θανάτου µε το τρεµοπαίξιµο οθονών σε τηλεοράσεις καθοδικού σωλήνα.
Η γλώσσα είναι κεντρικό στοιχείο της δουλειάς της. Τα έργα της The Last Silent Movie (Η τελευταία βωβή ταινία, 2007) και Lost and Found (Χάθηκε-βρέθηκε, 2016) παρουσιάζουν τη γλώσσα ως πολιτισµική κατασκευή που εµπεριέχει και δηµιουργεί κόσµους. Στο The Last Silent Movie ακούµε ηχογραφήσεις από γλώσσες που έχουν εκλείψει ή κινδυνεύουν να εκλείψουν. Μια εντυπωσιακή ποικιλία ηχητικών κυµάτων επιζητεί να πυροδοτήσει τη νευρωνική ανταπόκριση της κατανόησης και της επικοινωνίας: όµως κάθε γλώσσα πεθαίνει ή, όπως πολλοί από τους οµιλητές που ακούµε, έχει ήδη πεθάνει. Αντί να καταλαβαίνουµε τους ήχους, σε µια κατά τα άλλα κενή οθόνη, τα µάτια µας διαβάζουν το νόηµα των φράσεων, µεταφρασµένο σε µια κυρίαρχη ακόµη γλώσσα, µια γλώσσα που συνετέλεσε στη φίµωση ανθρώπων που µιλάνε λέναπι ή σάµι.
Για τη Hiller η πράξη της αναπαράστασης, της ανάδειξης, δεν είναι µνηµειακή ή ροµαντική, αλλά ενεργητική και ενοχλητική. Ζωντανεύει σήµατα που προκαλούν παρεµβολές σε κυρίαρχους κώδικες. Το Lost and Found εστιάζει και πάλι σε οµάδες γλωσσών και στους οµιλητές τους, αλλά τώρα περιλαµβάνει γλώσσες που ίσως αφήνουν το αρχείο για να αρθρωθούν στο παρόν και στο µέλλον. Μια παλλόµενη πράσινη γραµµή παλµογράφου παρακολουθεί τον ήχο που βγάζουν τα στιγµιαία, τα εξακολουθητικά και τα δασυνόµενα, σαν να θέλει να ενισχύσει την υλική υπόσταση µιας τέτοιας πιθανής επιστροφής ή επιβίωσης. Αυτό το κινούµενο κύµα δρα και σαν συνεκδοχή για την αρένα της τεχνολογίας. Αν και παράγωγο µιας κυρίαρχης και ισοπεδωτικής κουλτούρας, λειτουργεί και ως πλατφόρµα όπου οι αποκλεισµένοι και οι περιθωριοποιηµένοι γίνονται υποκείµενα δράσης και έκφρασης. Η τεχνολογία επιτρέπει στις φωνές των νεκρών να ακουστούν. Καθώς ακούγονται, επιστρέφουν στον κόσµο των ζωντανών για να αρθρωθούν, να διατυπώσουν τις ιδιαίτερες απεικονίσεις και εµπειρίες των κόσµων που οι γλώσσες αυτές περιγράφουν και εµπεριέχουν.
Richard Grayson
