«Η Μετάπραξη αναφέρεται στη διαρραγή του εννοιολογικού φράγματος ενός μεμονωμένου εκφραστικού μέσου, όποιο κι αν είναι το μέσο αυτό. Όποτε συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε έχουμε μουσική. Η μουσική, ωστόσο, μπορεί να είναι βουβή».

—Γιάννης Χρήστου, Thoughts (13 Δεκεμβρίου 1969)

«O όρος ΣΕΛΗΝΙΑΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ είναι η βαθιά επίγνωση του ανθρώπου ή η αίσθησή του για τη ζωή ως ενός δυναμικού συστήματος ανακυκλούμενων περιοδικοτήτων, συν ο θεμελιώδης ΦΟΒΟΣ του για μη ανανέωση οποιασδήποτε από αυτές τις περιοδικότητες – φόβος που επιδεινώνεται από το επιπρόσθετο φόβητρο μιας ΕΚΛΕΙΨΗΣ που απειλεί την όλη διαδικασία σε κάθε στάδιό της.

Μπορεί να έχουμε διανύσει πολύ δρόμο από τα βάθη της προϊστορίας μας, να έχουμε διαβεί πολλά μονοπάτια του μυαλού και του πνεύματος για να φτάσουμε εδώ που βρισκόμαστε σήμερα, αλλά υπάρχουν φορές που όλα μας τα επιτεύγματα μοιάζουν σαν μνημειώδεις ασημαντότητες, σαν σωροί από σκουπίδια που μαζεύτηκαν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μας μέσα στην ιστορία, επειδή, απ’ ό,τι φαίνεται, ποτέ δεν ταξιδεύαμε, ή μάλλον ταξιδεύαμε αλλά μετ’ επιστροφής, πίσω στην αφετηρία, και κοιτώντας το φεγγάρι ψηλά στον σκοτεινό ουρανό αναρωτιόμαστε αν θα ξαναβγεί τώρα που το κατάπιε το σκοτάδι, ζώντας όλη την ώρα με τον φόβο αυτής της διαρκούς απειλής –πολύ αληθινής πια– της ξαφνικής και ολικής έκλειψης».

—Γιάννης Χρήστου, Thoughts (1968)

Όποτε μια δράση εκτελείται σκόπιμα προκειμένου να εναρμονίζεται με την τρέχουσα καθολική λογική που χαρακτηρίζει την τέχνη αυτή η δράση είναι μια «πράξη», δηλαδή μια σκόπιμη και χαρακτηριστική δράση. Όμως όποτε μια δράση εκτελείται σκόπιμα προκειμένου να υπερβεί την τρέχουσα καθολική λογική που χαρακτηρίζει την τέχνη αυτή η δράση είναι μια «μετάπραξη», μια σκόπιμα μη χαρακτηριστική δράση: μια «μετα-δράση». Έτσι στις παραστατικές τέχνες, οποιαδήποτε δράση η οποία απαιτεί από τον εκτελεστή να υπερβεί τη σύγχρονη λογική του μέσου στο οποίο εντάσσεται απαιτεί από αυτόν να υπερβεί τη λογική του κόσμου των δράσεών του. Αυτή η διαδικασία συνιστά τη «μετάπραξη» και είναι εσκεμμένα «μη χαρακτηριστική». Αντιθέτως, μια δράση που δεν συνάδει σκοπίμως με την κρατούσα λογική του μέσου είναι «πράξη» εφόσον παραμένει συνειδητά «χαρακτηριστική».

—Γιάννης Χρήστου, Πράξη για 12 (1966)

Στο έργο Επίκυκλος Φάση I έχω αποποιηθεί οικειοθελώς τον ρόλο του συνθέτη ως οργανωτή μιας σειράς παραμέτρων κατά την περιορισμένη διάρκεια της συμβατικής παράστασης. Εφόσον συμβαίνει αυτό, πρέπει να αποδεχτώ όλα τα αρνητικά αυτής της πράξης, δηλαδή χαλαρότητα της φόρμας, απουσία φόρμας, επαναληπτικότητα, ασάφεια, έλλειψη συνοχής, κατάργηση της έννοιας της «κλιμάκωσης», εξουδετέρωση της μουσικής «επίδρασης» και ούτω καθεξής. Αυτά τα μειονεκτήματα είναι ανεξάρτητα από τα τυχαία ατοπήματα επειδή δεν έχουν γίνει πρόβες ή δεν λειτουργεί ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός κ.λπ. Από την άλλη, ο ρόλος του συνθέτη δεν έχει υποβαθμιστεί απλώς χάριν της έκπληξης που μπορεί να δημιουργήσει ένα «χάπενινγκ» (η οποία φθίνει γρήγορα έτσι κι αλλιώς). Ο ρόλος του συνθέτη έχει υποβαθμιστεί για να επιτρέψει σε οποιαδήποτε διαθέσιμα στοιχεία να αποτελέσουν σύμβολα της εκδήλωσης και σίγουρα όχι «καλλιτεχνικά δρώμενα» ούτε δραματοποιήσεις. Πρόκειται για επικίνδυνο παιχνίδι, το ξέρω, αλλά είναι απαραίτητο αν πρόκειται να φτάσουμε στις ρίζες της πρωτοεκτέλεσης, στις ρίζες της ίδιας της τέχνης (τελικά, αυτό ισοδυναμεί με αμφισβήτηση της εγκυρότητας της ίδιας της ιστορίας, καθώς και των ιστορικών κοινωνιών που καθιστούν την «τέχνη» σημαντική). Στον Επίκυκλο I με απασχολούσε και η αναμέτρηση με το χάος, όχι στην «εύτακτη» ή διακοσμητική του μορφή (όπως έχει η ασφαλέστερη, συμβατική αντίληψη), αλλά με την αρνητική και «μη καλλιτεχνική» του μορφή. Και πέρα από τις μη δραματοποιημένες εκδηλώσεις των εκτελεστών, το έργο ανέμενε συμμετοχή του κοινού, και αυτή η συμμετοχή εκδηλώθηκε με άφθονους και αυθόρμητους τρόπους.

Το άλλο σχόλιο που θέλω να κάνω είναι ότι και η συμβολική ανα-παράσταση των εκδηλώσεων αλλά και οι αυθόρμητες εκδηλώσεις με τη συμμετοχή του κοινού έγιναν σε εννοιολογικό πλαίσιο: η ιδέα που προέκυψε από την παρτιτούρα του Επίκυκλου, με τη διάσταση του αν-ιστορικού (μη σχετιζόμενου με την ιστορία) συνεχούς να μεταφέρει την ιστορική διάσταση των «εκδηλώσεων» στον χρόνο. Με αυτή την έννοια, ο Επίκυκλος μοιάζει με τις πρωτοεκτελέσεις όπου οι πράξεις είναι σημαντικές μόνο επειδή εντάσσονται σε μια ευρύτερη οπτική και όχι λόγω της διακοσμητικότητάς τους ή επειδή λειτουργούν ως συστατικά της «τέχνης».

—Γιάννης Χρήστου, απόσπασμα από γράμμα στις 30 Δεκεμβρίου 1968, που το δημοσιοποίησε ο παραλήπτης του σε διάλεξη στο Κέντρο Πλαστικών Τεχνών στην Αθήνα στις 19 Δεκεμβρίου 1974