André Pierre (1915-2005)

Ας δούμε τον πίνακα Grand Bois (1975), με την αλληλεπικάλυψη των ρευστών, κινούμενων κλαδιών του δέντρου/Θεού, ή τον πίνακα Imamou (δεκαετία του 1970), με το ορθωμένο ανάστημα και τη μυστηριώδη κυριαρχία του κόκορα που κοιτάζει από πάνω και απέξω την τελετή για τον Αγκουέ, τον θεό του νερού στην Αϊτή. Σε αυτούς τους πίνακες υπάρχει η πραγματικότητα του βουντού, μια πραγματικότητα όπου στοιχεία όπως το βάθος, η προοπτική, η αναλογία και η αρμονία δεν καθορίζονται από το πώς θεωρούμε ότι βλέπει το βιολογικό «ανθρώπινο» μάτι με την ύβρη του. Η χωροθέτηση όλων των δημιουργημάτων ακολουθεί την παρουσία του θεϊκού στοιχείου, το οποίο –μολονότι ενυπάρχει στα πάντα– εκδηλώνεται ιδιαίτερα σε κάποια μορφή κάθε έργου.

Σε αρκετούς πίνακες του André Pierre συναντούμε αυτό που θεωρώ «κάθετη πίεση» μιας ευαισθησίας που θεμελιώνεται ακόμη στην υπεροχή του θεϊκού στοιχείου και την κοινότοπη κάθοδό του στο επίπεδο των εγκόσμιων. Αυτή η κάθετη πίεση αποδίδεται σαφέστερα μέσω της μεταφοράς και του άξονα και του αξιώματος του poto mitan (κεντρικού πόλου), που είναι εκ των ων ουκ άνευ για την πνευματική παράδοση της θρησκείας βουντού. Μάλιστα, στο έργο Delogement / Rouangol diyo lal le (τέλη δεκαετίας του 1960), μέσα στον κυκεώνα και στο πλήθος χρωμάτων και λεπτομερειών, βρίσκουμε έναν ανυποψίαστο poto mitan να στηρίζει ένα παραπέτασμα και να διαιρεί τον πίνακα σε δύο μέρη. Στο έργο Άτιτλο (περ. 1977) είναι ο σταυρός. Σε άλλα έργα, όπως στον πίνακα Ceremony Ibo dans la Foret (τέλη δεκαετίας του 1960) είναι ο άνθρωπος/Θεός. Στο έργο Ceremony with Issa and Suz (Τελετή με τον Issa και τη Suz) (τέλη δεκαετίας του 1960) βλέπουμε τον ίδιο τον poto mitan με κορδέλες. Παρατηρούμε πώς σε αυτόν τον πίνακα ο Issa (Issa El Saieh, ιδιοκτήτης γκαλερί) και η Suz (Suzanne Seitz, ιδιοκτήτρια του Hotel Oloffson) –παρά τον τίτλο του έργου– εμφανίζονται στο περιθώριο της σύνθεσης και ξεχωρίζουν μάλλον λόγω της εθνικότητάς τους.

Και ακόμα κι όπου δεν υπάρχει ο poto mitan είναι παρών – παρών για έναν λαό για τον οποίο η παρουσία δεν ταυτίζεται με το φυσικό ή υλικό στοιχείο. Για να καταλάβουμε τη σύνθεση σε κάθε πίνακα κάνουμε τη συνηθισμένη ερώτηση: «Πού είναι ο Θεός σε όλα αυτά;». Η απάντηση, βέβαια, είναι: παντού (tout chòz). Σε καθετί μικρό και μεγάλο – από τα ρευστά μέλη των δέντρων έως τα λουλούδια σε ανθρώπινο σχήμα ή τους ανθρώπους σε σχήμα λουλουδιού στο έργο Άτιτλο· και στους Λουά (πνεύματα του αϊτινού βουντού) στα έργα Baron Samedi (περ. 1977) ή Traitement Mystiquel de Erzuli par Agoue (τέλη δεκαετίας του 1960). Ή, μερικές φορές, δεν υπάρχει σε ένα μόνο πράγμα, αλλά στα μικρά, ταπεινά και πολυπληθή σώματα των serviteurs του βουντού που συνωθούνται προς μια ολότητα της κοινότητας κατά την απαίτηση της πίστης τους, όπως βλέπουμε στον πίνακα Ceremony with Issa and Suz.



Η μυστικιστική έννοια του pwen (από τη γαλλική λέξη point/σημείο) είναι χρήσιμη εδώ. Αναφέρεται στο ακριβές σημείο επαφής ανάμεσα στη θεϊκή δύναμη και στο ανθρώπινο πεδίο. Το σημείο είναι συνήθως ένα «αντικείμενο τέχνης» που έχουν δημιουργήσει οι πιστοί. Υπάρχει το chante pwen (το σημείο άσμα), αλλά συχνότερα υπάρχουν και τα σχέδια εδάφους των Vèvè για τα οποία φημίζεται η θρησκεία βουντού (αποτελούν τέχνη αυτοδικαίως), που διακρίνονται σαφέστερα στον πίνακα Le Grand Assortor (δεκαετία του 1970). Η θεϊκή παρουσία, όπου εκδηλώνεται ισχυρότερα, είναι το στοιχείο που οργανώνει τις «παρουσίες» –όχι τα «αντικείμενα»– σε αυτούς τους λεπτομερέστατους πίνακες. Μερικές φορές προφανής, όμως άλλες φορές παρούσα με μυστηριώδη τρόπο· όχι στο κέντρο, αλλά στο σημείο όπου ξεκινά το βάθος. Κινούμενη προς τα ενδότερα. Όπως στον αξιοσέβαστο κόκορα του έργου Imamou.

Όποιος έχει μάτια θα δει.

Ο Vladimir Lucien είναι ποιητής και συγγραφέας με έδρα τη Σάντα Λουτσία.