Στο διήγηµά της «The Iron Table» (Το σιδερένιο τραπέζι, 1943) η Jane Bowles περιγράφει ένα ζευγάρι που συζητά αν η ζωή στην έρηµο, όπου ο άντρας θα ήθελε να βρίσκεται, θα έκανε τη γυναίκα ευτυχισµένη. Συµπεραίνουµε πως κάθονται σε ένα σιδερένιο τραπέζι, το οποίο η Bowles αναφέρει φευγαλέα, κοντά σε «ένα τανυσµένο σχοινί, δεµένο ανάµεσα σε πασσάλους [που] χώριζαν το ξενοδοχείο από το πεζοδρόµιο». Το εν λόγω τραπέζι, που στέκει δίπλα σε ένα «µισοάδειο» παρτέρι, δεν αποτελεί απλώς την αρένα όπου εκτυλίσσεται αυτός ο αµφίρροπος διάλογος χειραγώγησης, αλλά είναι και ένα σηµείο αναφοράς γι’ αυτό που η γυναίκα αποκαλεί «πολιτισµό». Η αφήγηση ταλαντεύεται ακατάπαυστα ανάµεσα στο δίπολο του εδώ και του εκεί, µε αποτέλεσµα, πέραν της «ερήµου» και του «πολιτισµού», να αποκτούν χωρική υπόσταση οι φαντασιώσεις και οι επιθυµίες των χαρακτήρων.

Αυτή η υποβλητική σκηνή, όπου ένα αντικείµενο παρέχει το πεδίο διεξαγωγής διαλόγου αλλά και τη σύνδεση που κάνει η Bowles µεταξύ του προσωπικού, του απελευθερωτικού και του πολιτικού στοιχείου στη ζωή της, αποτέλεσε πηγή έµπνευσης για ένα από τα πρώτα έργα της Nairy Baghramian. Η αρχική εκδοχή του γλυπτού της Baghramian The Iron Table (2002), που εκτίθεται στο Κάσελ στο πλαίσιο της documenta 14, δανείζεται τον τίτλο της από το διήγηµα της Bowles και αποτελείται από ένα αφηρηµένο σύνολο ξεχωριστών µορφών, σχηµάτων και υλικών τα οποία παραπέµπουν συνειρµικά σε στοιχεία του κειµένου. Το συρµατόσχοινο κατά µήκος του οποίου κρέµονται τριγωνικά σηµαιάκια παραπέµπει σε κατάρτι, µε το έργο να αποκτά την εικόνα ενός ιστιοφόρου που πιθανώς προσάραξε στο δάπεδο της γκαλερί. Βαµµένες ξύλινες µορφές υποδηλώνουν ονειρικά κύµατα· στη βάση τους υπάρχει σκορπισµένη άµµος. Ένα επικλινές τραπέζι-κάτοπτρο υποστηρίζει δύο κώνους που περιστοιχίζονται από λεπτούς αγκαθωτούς κυλίνδρους. Συνάφεια µε το έργο παρουσιάζει και η λεκτική απόδοση της Bowles όσον αφορά το χάσµα που διαχωρίζει τα προοδευτικά πρότυπα στην τέχνη και στη συγγραφή όταν απουσιάζει το ρεαλιστικό αντίκρισµα, ανεξαρτήτως ποια πλευρά της πυξίδας µαγνητίζει τον καθένα.

Η σύνθεση της Baghramian υποδηλώνει τη δυναµική του χρώµατος και της φόρµας όταν αυτά δρουν ως δίοδοι µεταξύ διαφορετικών κόσµων· λειτουργεί µε τρόπο παραπλήσιο µε εκείνον των έντονα χρωµατισµένων γεωµετρικών σχηµάτων της καλλιτέχνιδας Aleksandra Ekster, σχήµατα τα οποία δυνάµει παραπέµπουν στη σύνθεση µιας συνείδησης αλληλοσυνδεόµενων, παράλληλων αλλά και αποµακρυσµένων καταστάσεων του είναι. Για την Ekster και άλλους τέτοιες ουτοπικές προοπτικές αποτέλεσαν το έρεισµα των πειραµατισµών τους µε τη φόρµα – στην περίπτωση της Baghramian όµως, της Γερµανίδας καλλιτέχνιδας που γεννήθηκε στο Ιράν το 1971, διαισθάνεται κανείς µια détournement από τέτοιου τύπου τακτικές. Αντί να υπόσχεται διαφυγή, µε το The Drawing Table (Homage to Jane Bowles) (Τραπέζι ζωγραφικής [Φόρος τιµής στην Jane Bowles], 2017) που παρουσιάζεται στην Αθήνα, η καλλιτέχνις επανεξετάζει και επανερµηνεύει το παλαιότερο έργο της, στοχάζεται πάνω στην πολυεπίπεδη και απρόοπτη φύση του κόσµου.

Rachel Haidu