Αν και στη Βόρεια Αµερική όπου έχει επιλέξει να ζει (εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του ’80) είναι περισσότερο γνωστή ως ποιήτρια, η Cecilia Vicuña παραµένει επί 40 και πλέον χρόνια πιστή στη νεανική της κλίση ως ανένταχτης εικαστικής καλλιτέχνιδας· τα έργα της για συγκεκριµένο χώρο (site-specific) αναδεικνύουν το ταλέντο της να συνθέτει ποιήµατα στον χώρο και να εκφράζεται µ’ έναν ενστικτώδη λυρισµό που απλώνεται σε τρεις διαστάσεις. Η Vicuña αναφέρεται σε αυτά τα έργα ως «quipoems» – σύνθεση από την αγγλική λέξη poem (ποίηµα) και τη λέξη quipu· σ’ ένα λεξικό στο διαδίκτυο η λέξη quipu ορίζεται ως «ένα αντικείµενο που αποτελείται από ένα κορδόνι όπου επάνω του είναι στερεωµένα νήµατα διάφορων χρωµάτων µε κόµπους, το οποίο το χρησιµοποιούσαν στην αρχαιότητα οι Περουβιανοί για να καταγράφουν γεγονότα, να κάνουν λογαριασµούς κ.τ.λ.». Με άλλα λόγια λοιπόν, πρόκειται για έναν τρόπο γραφής της προκολοµβιανής εποχής – προϊόν µιας λογοτεχνικής παράδοσης που χάρισε στον κόσµο τόσο φωτεινά µυαλά όπως η Gabriela Mistral, ο Pablo Neruda και ο Nicanor Para. Η Vicuña, που γεννήθηκε το 1948 στο Σαντιάγκο της Χιλής, έχει πλήρη επίγνωση του βάρους της αυτόχθονης ιστορίας που συνδέεται µε τη λατινοαµερικανική κουλτούρα του 20ού αιώνα.

Το πρόσφατο quipoem για την Αθήνα, σε µνηµειώδεις διαστάσεις «µαλακής γλυπτικής», αποτελείται από τεράστιες λωρίδες ακατέργαστου µαλλιού, που η Vicuña πήρε από έναν ντόπιο προµηθευτή, βαµµένες σ’ ένα εντυπωσιακό άλικο χρώµα προς τιµήν µιας συγκρητικής θρησκευτικής παράδοσης η οποία, µε οµφάλιο λώρο τον συµβολισµό της εµµηνόρροιας, συνδέει τις µητρικές θεότητες των Άνδεων µε τη θαλάσσια µυθολογία της αρχαίας Ελλάδας.

Στην πρώιµη παραστατική ζωγραφική της των αρχών της δεκαετίας του ’70 η Vicuña αντιπαραβάλλει ποιήτριες (συµπεριλαµβανοµένης της Mistral) µε πλήθος αντρών που υπήρξαν πολιτικοί ήρωες, όπως ο Karl Marx, ο Vladimir Lenin, ο Fidel Castro και ο ήρωας της Χιλής Salvador Allende – αν και η έντονη αρρεvωπότητά τους µοιάζει χιουµοριστικά αλλοιωµένη από το ποπ εικαστικό ύφος της Vicuña, όπως µαρτυρούν η γιρλάντα από λουλούδια που περιβάλλει σαν φωτοστέφανο το κεφάλι του Marx ή οι περίεργες απεικονίσεις γεννητικών οργάνων που κοσµούν το σουρεαλιστικό τοπίο µέσα στο οποίο η ζωγράφος προσωπογραφεί τον Lenin. Αυτά τα πορτρέτα, που φιλοτεχνήθηκαν το 1972, σήµερα µοιάζουν µε µελαγχολικά ενθύµια µιας ουτοπικής στιγµής που διακόπηκε ξαφνικά: ύστερα από έναν χρόνο, το στρατιωτικό πραξικόπηµα του Pinochet που υποστηρίχθηκε από τη CIA έπνιξε στο αίµα το σοσιαλιστικό πείραµα του Allende, αναγκάζοντας τη δηµιουργό να βρεθεί εξόριστη – αρχικά στο Λονδίνο, κατόπιν στην Κολοµβία κι έπειτα στη Νέα Υόρκη, απ’ όπου δεν επέστρεψε ουσιαστικά ποτέ.

Dieter Roelstraete