Στην Ελλάδα, µεταξύ Παραδείσου και Γης, αντλούµε συχνά έµπνευση από τη βραχώδη επιφάνεια του εδάφους. Στα µάτια του αρχιτέκτονα Χρήστου Παπούλια οι ελικοειδείς ρωγµές του φλοιού της γης φαντάζουν σαν µια απέραντη πόλη, εν µέρει ορατή, εν µέρει αόρατη. Ο Παπούλιας έχει µε συνέπεια ανταποκριθεί σε αυτή την πόλη –παρά το ισχυρό παράδειγµα των δασκάλων του στη Βενετία: Manfredo Tafuri, Carlo Scarpa και Aldo Rossi– αλλά και στα ταπεινά χαµόσπιτα που συναντιούνται σε αυτή την τόσο ιδιαίτερη και απαιτητική γη, ανάµεσα σε δέντρα και βράχια, µε φόντο την ατελεύτητη γραµµή του ορίζοντα της Μεσογείου.

Αρκετά νωρίς ο Παπούλιας, ο οποίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953, άφησε το στίγµα του µε την πρότασή του για τη δηµιουργία ενός µουσείου επάνω στην Ακρόπολη. Ζώντας πολύ κοντά στην Ακρόπολη, στην πλαγιά του λόφου, παρατήρησε ότι ένα µεγάλο µπάζωµα ανάµεσα στην Ακρόπολη και στα τείχη αντιστήριξης κάλυπτε µια αρχαία θεµελίωση. Πράγµατι, χάρη στη διαίσθησή του, ο Παπούλιας κατόρθωσε να ανακτήσει τα αρχαιολογικά αρχεία και να εντοπίσει ένα τείχος που είχε χτιστεί µε κυκλώπειες πέτρες και το οποίο θα µπορούσε να αποτελέσει το σκηνικό για την έκθεση των αρχαίων γλυπτών. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτό το σχέδιο ουδέποτε υλοποιήθηκε.

Αν ο σερ John Soane πίστευε ότι η τέχνη της αρχιτεκτονικής είναι η «τέχνη της εφεύρεσης, δύσκολη όσο και οδυνηρή», η αρχιτεκτονική του Παπούλια είναι αφενός µια απεικόνιση πόνου και δυσκολιών, και αφετέρου µια σπουδαία εφεύρεση. Semper iniziare, πάντοτε ξεκινώ από την αρχή, αυτό είναι το µότο του. Από το ένα σχέδιο στο επόµενο, µπορούµε να διακρίνουµε την καινοτόµο φύση του. Για παράδειγµα, στην κατοικία του καλλιτέχνη Brice Marden ή στις κατοικίες των καλλιτεχνών του κινήµατος της Arte Povera, όπως αυτή του Γιάννη Κουνέλλη, αµφότερες στην Ύδρα, ή στην γκαλερί των απόντων αντικειµένων (Minus Objects) του Michelangelo Pistoletto. Κι όµως, ο Παπούλιας επιστρέφει πάντοτε στη γη και στα στοιχεία της, σε συγκεκριµένα υλικά· προσεγγίζει το συνειδητό χωρίς το οποίο, όπως λέει, τίποτα δεν καταλήγει να υπάρχει στη ζωή µας. Η ελληνική λέξη «αλήθεια» σηµαίνει αυτό που αποκαλύπτεται. Τα έργα του Παπούλια µάς υπενθυµίζουν διαρκώς την ίδια τη γη που αποκαλύπτεται. Πώς αλλιώς µπορούµε να διατηρήσουµε την ευάλωτη ισορροπία µας ανάµεσα στο παρελθόν που δεν υπάρχει πια και στο µέλλον που δεν υπάρχει ακόµη, παρεκτός µε το να είµαστε σε θέση να αγκιστρωθούµε στη γη ενώ προσπαθούµε να προσεγγίσουµε τον Παράδεισο; Αυτή είναι η ουσία του έργου του Παπούλια. Ξανά και ξανά, βάζει τον εαυτό του στη θέση του απόλυτου αρχάριου. Σάµπως τίποτα να µην είναι γνωστό και τίποτα να µην µπορεί να θεωρείται δεδοµένο, παρά µονάχα η απλή συνάντηση ανάµεσα σε ευαίσθητα όντα και στην ακατέργαστη υλικότητα του κόσµου από τον οποίο και εκ του οποίου διαµορφώνεται η αρχιτεκτονική.

Yehuda Emmanuel Safran