Συμμετέχουν: Isshaq Al-Barbary, Mohammed Allahham, Niklas Goldbach, Sandi Hilal, Elias Khoury, Alessandro Petti, Lorenzo Pezzani, Rasha Salti, Jad Tabet, Eyal Weizman
Επιμέλεια: Rasha Salti και Paul B. Preciado
«Νομίζεις ότι είσαι σε νοσοκομείο, αλλά κάνεις λάθος. Δεν είναι νοσοκομείο αυτό, απλώς του μοιάζει. Όλα εδώ είναι ομοιώματα. Μιλάμε για σπίτια, αλλά δεν ζούμε σε σπίτια, ζούμε σε μέρη που μοιάζουν με σπίτια. Μιλάμε για τη Βηρυτό, αλλά δεν βρισκόμαστε στην αληθινή Βηρυτό, είμαστε σε ένα μέρος που μοιάζει με τη Βηρυτό. Λέω ότι είμαι γιατρός, αλλά δεν είμαι, παριστάνω τον γιατρό. Ακόμα και το ίδιο το στρατόπεδο – λέμε ότι βρισκόμαστε στον καταυλισμό Σατίλα, αλλά μετά τον Πόλεμο των Καταυλισμών και την καταστροφή του ογδόντα τοις εκατό των σπιτιών στη Σατίλα, δεν είναι πια καταυλισμός, είναι ένα ομοίωμα – καταλαβαίνεις, βαρετή ομοιότητα που είναι ατελείωτη.
Δεν σου αρέσει αυτό που λέω;
Κοίτα γύρω σου. Δεν θα αργήσεις να πειστείς ότι είναι αλήθεια.
Έλα να σε ξεναγήσω.»
—Elias Khoury, Gate of the Sun, 2007
Σε αυτή τη συγκέντρωση της Βουλής των Σωμάτων θα εξερευνήσουμε τη γενεαλογία, την επιστημολογία, την κληρονομιά και τη γνώση που παρήχθη στο πλαίσιο ενός από τα πιο σπαρακτικά και νοσηρά κατάλοιπα του 20ού αιώνα, των λεγόμενων «προσφυγικών καταυλισμών». Οι πρώτοι πρόσφυγες του αιώνα ήταν οι επιζώντες από τη γενοκτονία των αρμενικών πληθυσμών που μεταξύ 1915 και 1923 ζούσαν στην επικράτεια η οποία έμελλε να αποτελέσει τη Δημοκρατία της Τουρκίας. Η γενοκτονία των Αρμενίων σημάδεψε την ανάδυση της διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας για επιζώντες, την ίδρυση των καταυλισμών και των σταθμών διαλογής σε γειτονικές χώρες, με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να τεκμηριώνουν τη φρίκη της εμπειρίας στις αναφορές και στις φωτογραφίες τους. Ο προσφυγικός καταυλισμός επινόησε ένα πολιτικό καθεστώς χωρίς πολιτικά δικαιώματα και ένα οπτικό πεδίο απόλυτης έκθεσης και αποστέρησης.
Καθ’ όλο τον περασμένο αιώνα, η σπουδή, η θεωρία και η πολιτική επικεντρώθηκαν στην ιθαγένεια και στο έθνος κράτος, ενώ όλες οι άλλες μορφές δημιουργίας κοινοτήτων, οικονομικής και αστικής οργάνωσης, καθώς και ο ιστός των κοινωνικών σχέσεων εκτός του υποδείγματος κράτους και υπηκοότητας εκλαμβάνονται ως εξαιρέσεις του θεωρητικού κανόνα οι οποίες αφορούν την ανθρωπολογία, την εθνογραφία και την ανθρωπιστική έκτακτη ανάγκη. Παρότι ιδρύθηκαν ως κατά βάση εφήμερες δομές, οι καταυλισμοί έχουν διαρκέσει περισσότερο από μισό αιώνα και γενιές ολόκληρες ήρθαν στον κόσμο με την ταυτότητα του πρόσφυγα, ακόμα κι αν δεν είχαν βιώσει άμεσα τον καταναγκαστικό εκτοπισμό που είχαν υποστεί οι γονείς ή οι παππούδες τους. Με το πέρασμα του χρόνου οι καταυλισμοί γίνονται συνοικίες πόλεων και οι πρόσφυγες οι κάτοικοι, οι συμβασιούχοι εργαζόμενοι, οι «φιλοξενούμενοι άλλοι» της εθνικής οικονομίας. Εκατό χρόνια μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων ο αριθμός των ατόμων που θεωρούνται πρόσφυγες έχει αυξηθεί ραγδαία. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις στις οποίες εμπιστεύτηκαν την επιβίωση και τη μοίρα τους είναι τόσο θεσμοποιημένες ώστε έχουν καταστεί κανονικοποιημένες και κοινότοπες· μολαταύτα, η αντίληψη του τι αντιπροσωπεύουν οι καταυλισμοί παραμένει «εκτός» του πεδίου της χρήσιμης γνώσης, του τρόπου δράσης και ύπαρξης στον κόσμο.
Αυτό το φόρουμ στο πλαίσιο της Βουλής των Σωμάτων προτείνει να ανατρέψουμε τα Παραδείγματα και να εξερευνήσουμε τους προσφυγικούς καταυλισμούς και το τι σημαίνει να είσαι πρόσφυγας ως κεντρικής σημασίας, και όχι επιφαινομενικά, ασυνήθη ή εφήμερα ζητήματα. Από τη Βηρυτό έως το Καλέ, από τη Λέσβο έως το Ζαατάρι, προσκαλούμε αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, θεωρητικούς, κινηματογραφιστές, καλλιτέχνες, συγγραφείς και ακτιβιστές να στοχαστούν τη γνώση που έχει συλλεχθεί από τη ζωή στους καταυλισμούς, τις μυριάδες ιστορίες δράσης, οικοδόμησης, αντίστασης και διαπραγμάτευσης της ισχύος και της εξουσίας· την παραγωγή κοινότητας, χώρου και χρονικότητας. Η κληρονομιά ενός αιώνα προσφυγικών καταυλισμών αποτελεί γόνιμο έδαφος για να αμφισβητήσουμε τα κανονιστικά Παραδείγματα του έθνους κράτους και της υπηκοότητας και να επαναξιολογήσουμε τις διάφορες κοσμογονίες για την οργάνωση της κοινωνίας, τις σχέσεις εξουσίας και ισχύος, καθώς και την παραγωγή οικονομίας, χώρου και χρόνου.
Το The Refugee Heritage είναι ένα πρότζεκτ των DAAR-Sandi Hilal και Alessandro Petti, φωτογραφία: Luca Capuano με τον Carlo Favero
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Οι προσφυγικοί καταυλισμοί δημιουργούνται με την πρόθεση να κατεδαφιστούν. Ως υποδειγματική μαρτυρία της πολιτικής αποτυχίας, δεν προορίζονται να έχουν παρελθόν και μέλλον· σκοπός είναι να ξεχαστούν. Η ιστορία των προσφυγικών καταυλισμών σβήνεται διαρκώς, απορρίπτεται από τα κράτη, τις ανθρωπιστικές οργανώσεις και τους διεθνείς οργανισμούς, ακόμα κι από τις κοινότητες προσφύγων δια της αυθυποβολής, αφού φοβούνται πως οποιαδήποτε παραδοχή του παρόντος υπονομεύει το δικαίωμα επιστροφής στο μέλλον. Το μόνο παρελθόν που αναγνωρίζουν οι κοινότητες προσφύγων είναι αυτό της βίας και της ταπείνωσης. Κι όμως ο καταυλισμός είναι επίσης ένα μέρος πλούσιο σε ιστορίες τις οποίες αφηγείται ο πολεοδομικός ιστός του. Ανιχνεύοντας, καταγράφοντας και αναπαριστώντας το προσφυγικό παρελθόν πέρα από το αφήγημα του πόνου και του εκτοπισμού, το πρότζεκτ Refugee Heritage (Προσφυγική Κληρονομιά) είναι μια προσπάθεια να διανοηθούμε και να βιώσουμε την προσφυγιά πέρα από τη διάσταση του ανθρωπισμού.
Οι σύγχρονες αντιλήψεις περί κληρονομιάς και διατήρησης υποστηρίζονται από πολύ ισχυρούς θεσμούς που συχνά τείνουν στην πολιτιστική απαλλοτρίωση. Η «Φόρμα υποβολής υποψηφιοτήτων για τον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (Παράρτημα 5)» της UNESCO είναι ένα προϊόν της αποικιοκρατίας. Στη διάρκεια δύο ετών, οργανισμοί και ιδιώτες, πολιτικοί και εμπειρογνώμονες, ακτιβιστές, εκπρόσωποι των κρατών και των μη κυβερνητικών φορέων καθώς και περίοικοι έχουν συζητήσει τις επιπτώσεις της υποψηφιότητας του Προσφυγικού Καταυλισμού Ντέισε ως Τόπου Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Το πρότζεκτ Refugee Heritage στοχεύει να κινητοποιήσει το δυναμικό για αξιοποίηση της κληρονομιάς ως παράγοντα πολιτικού μετασχηματισμού.
12 Αυγούστου
6-10 μ.μ.
Με τη συμμετοχή των Elias Khoury, Isshaq Albarbary, Mohammed Allahham, Jad Tabet, Sandi Hilal και Alessandro Petti
Οι συζητήσεις επικεντρώνονται στο ερώτημα «ποιος γράφει την ιστορία ενός καταυλισμού;». Αναγνωρίζοντας την «κουλτούρα της εξορίας» ως προοπτική μέσω της οποίας μπορούν να γίνουν αντιληπτές πέρα από την έννοια του έθνους κράτους οι κοινωνικές, χωρικές και πολιτικές δομές, ομάδες και συλλογικότητες παρουσιάζουν την πρόταση να ενταχθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO ένας προσφυγικός καταυλισμός της Δυτικής Όχθης.
- 6-8 μ.μ.: Παρουσίαση από τον Elias Khoury και ακολουθεί συζήτηση
- 8-8:30 μ.μ.: Διάλειμμα
- 8:30-10 μ.μ.: Η Αίτηση στην UNESCO παρουσιάζεται από τους Isshaq Albarbary, Mohammed Allahham από την Ντέισε και την ομάδα Decolonizing Architecture (Sandi Hilal και Alessandro Petti)
13 Αυγούστου
12–3 μ.μ.
Με παρουσιάσεις από τους Lorenzo Pezzani και Niklas Goldbach, συμπεράσματα από τον Eyal Weizman, και γενική συζήτηση
Η συζήτηση επικεντρώνεται σε ζητήματα γενεαλογίας, τυπολογίας και λογικής των προσφυγικών καταυλισμών. Ως το αποτέλεσμα μιας σύρραξης ή κρίσης, ο καταυλισμός είναι επίσης μια έκφανση της παγκοσμιοποίησης: Ποια η γεωγραφία αυτού του εφήμερου χώρου; Ποιοι οι μηχανισμοί παραγωγής ή αναπαραγωγής κοινωνικών σχέσεων και πολιτικής εξουσίας;
ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΣΥΖΗΤΗΘΟΥΝ
Το πρότζεκτ Refugee Heritage (http://www.decolonizing.ps/site/architecture-of-exile-iv-b/) περιλαμβάνει τα πρώτα τέσσερα μέρη του Παραρτήματος 5 στο ντοσιέ υποψηφιότητας για την ανακήρυξη του Προσφυγικού Καταυλισμού Ντέισε (https://www.unrwa.org/where-we-work/west-bank/dheisheh-camp) ως Τόπου Παγκόσμιας Κληρονομιάς: Ταυτοποίηση, Περιγραφή, Αιτιολόγηση και Διατήρηση.
Το ντοσιέ υποψηφιότητας για την UNESCO προετοιμάστηκε αρχικά από την ομάδα DAAR (Alessandro Petti, Sandi Hilal, Sandy Rishmawi, Elsa Koehler, Isshaq Al Barbary, Mais Musleh) σε συνεργασία με το πρότζεκτ Campus in Camps (http://www.campusincamps.ps/about/), τη Λαϊκή Επιτροπή του Καταυλισμού Ντέισε, το Πολιτιστικό Κέντρο Φίνικ, το Πολιτιστικό Κέντρο Ιμπνταά (http://ibdaa48.weebly.com/), το Κέντρο Ριβάκ για την Αρχιτεκτονική Διάσωση και το Κέντρο για τη Διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη Βηθλεέμ. Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τις οικογένειες Odah και Al Saifi. Η παραγωγή υλοποιήθηκε με τη στήριξη του Ιδρύματος για Πρωτοβουλίες Τέχνης και της 5ης Μπιενάλε του Ριβάκ.
Αναφορές Forensic Oceanography (Lorenzo Pezzani): http://we-make-money-not-art.com/forensic_oceanography/
Κείμενο του Ismael Sheikh Hassan: https://conversations.e-flux.com/t/refugee-heritage-conversations-ismael-sheikh-hassan-illusions-and-wizardry/6759
Κείμενο της Anooradha Siddiqi: http://www.decolonizing.ps/site/2017/07/refugee-heritage-conversations-anooradha-iyer-siddiqi-the-coming-of-heritage-shimelba-in-time-architecture/
Με τη συνεργασία του Arab Fund for the Arts and Culture
O Isshaq Al-Barbary είναι συγγραφέας και ερευνητής. Η δουλειά του συνδυάζει τον λόγο, τη χωροταξική παρέμβαση, την εκπαίδευση, τη συλλογική μάθηση και τις δημόσιες συναθροίσεις. Ασκεί την κριτική παιδαγωγική και συντονίζει το πρόγραμμα Campus in Camps, ένα πειραματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στον προσφυγικό καταυλισμό Ντέισε στη Βηθλεέμ. Τα πρόσφατα ερευνητικά ενδιαφέροντά του και οι δράσεις του επικεντρώνονται στις αναπαραστάσεις των προσφυγικών καταυλισμών και των προσφύγων στα στρατόπεδα της Δυτικής Όχθης.
O Niklas Goldbach είναι ένας καλλιτέχνης που έχει ως έδρα το Βερολίνο. Στα πλέον πρόσφατα έργα του, βίντεο και φωτογραφίες, χρησιμοποιεί αρχιτεκτονικές συλλήψεις και στοιχεία ως σκηνικά για να εξερευνήσει τη σχέση ανάμεσα στην υποκειμενικότητα και τις ιεραρχικές κοινωνικές δομές μέσα και πέρα από το έθνος κράτος υπό το φως της παγκοσμίως διευρυνόμενης διασυνδεσιμότητας των διάφορων τόπων.
Η Sandi Hilal και ο Alessandro Petti έλαβαν την Υποτροφία Keith Haring στην Τέχνη και στον Ακτιβισμό για το ακαδημαϊκό έτος 2016-2017 στο Bard College. Είναι οι ιδρυτές του πειραματικού εκπαιδευτικού προγράμματος Campus in Camps και συνδιευθυντές του αρχιτεκτονικού γραφείου και προγράμματος art residency DAAR (Decolonizing Architecture Art Residency).
Ο Elias Khoury γεννήθηκε στη Βηρυτό. Σπούδασε κοινωνιολογία και ιστορία στο Λιβανέζικο Πανεπιστήμιο της Βηρυτού και στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Ξεκίνησε την καριέρα του ως κριτικός λογοτεχνίας με το βιβλίο του Searching for a Horizon: The Arabic Novel after the Defeat of 1967. Ήταν διακεκριμένο μέλος της πρωτοπορίας της σύγχρονης αραβικής λογοτεχνίας στη Βηρυτό. Ο Elias Khoury έχει δημοσιεύσει περισσότερα από δώδεκα μυθιστορήματα και τέσσερα βιβλία λογοτεχνικής κριτικής. Είναι επίσης καταξιωμένος ως θεατρικός συγγραφέας.
Ο Lorenzo Pezzani είναι αρχιτέκτονας και ερευνητής. Αυτό το διάστημα διδάσκει στο Goldsmiths, University of London, όπου διευθύνει το αρχιτεκτονικό γραφείο Forensic Architecture για μεταπτυχιακούς φοιτητές. Η δουλειά του επικεντρώνεται στη χωρική πολιτική και στις εικαστικές κουλτούρες της μετανάστευσης, με ιδιαίτερη έμφαση στη γεωγραφία των ωκεανών. Έχει επίσης εργαστεί στο συνεργατικό πρότζεκτ Forensic Oceanography που εξερευνά με κριτική ματιά τη στρατιωτικοποιημένη μεθόριο στη Μεσόγειο.
Η Rasha Salti είναι ανεξάρτητη επιμελήτρια κινηματογράφου και εικαστικών τεχνών, καθώς και συγγραφέας, που ζει και εργάζεται μεταξύ Βηρυτού και Βερολίνου. Τώρα είναι υπεύθυνη αναθέσεων στο La Lucarne, το πρόγραμμα με πειραματικά ντοκιμαντέρ στο κανάλι Arte France.
Ο Jad Tabet είναι αρχιτέκτονας και πολεοδόμος που εργάζεται μεταξύ Βηρυτού και Παρισιού. Η πρακτική του καλύπτει αρκετές διαστάσεις του ντιζάιν και της έρευνας σε πεδία όπως τα ιστορικά αστικά τοπία, ο δημόσιος χωρικός σχεδιασμός, η ανάπλαση και αναζωογόνηση του παραδοσιακού αστικού ιστού, ο σχεδιασμός στρατηγικών για βιώσιμη κοινοτική ανάπτυξη, καθώς επίσης η κοινωνική κατοικία και οι δημόσιες εγκαταστάσεις.
Ο Eyal Weizman είναι αρχιτέκτονας, Καθηγητής Χωροταξικών και Εικαστικών Πολιτισμών και ιδρυτικό μέλος της αρχιτεκτονικής κολεκτίβας DAAR στο Μπέιτ Σαχούρ της Παλαιστίνης. Έχει συνεργαστεί με ποικίλες ΜΚΟ ανά τον κόσμο και ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου του B’Tselem, του Ισραηλινού Κέντρου Πληροφόρησης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στα Κατεχόμενα. Έχει βραβευτεί με το James Stirling Memorial Lecture Prize για το έτος 2006-2007 και είναι ο Βασικός Ερευνητής στο πρότζεκτ Forensic Architecture ERC στο ομώνυμο κέντρο.