Στις 3 Δεκεµβρίου 2016 καθόµουν µε τη María Magdalena Campos-Pons και τον Neil Leonard στην κουζίνα του σπιτιού τους στη Βοστόνη και µου έβαλαν να ακούσω την ηχογραφηµένη φωνή ενός φίλου:

Λέγοµαι Alfredo Comas García. Πέρασα 22 χρόνια δουλεύοντας ως µπάρµαν. Το όνειρο της ζωής µου είναι να αποκτήσω ένα µπαρ
ή να µεταµορφώσω έναν ήδη υπάρχοντα χώρο σε µπαρ […] που να λέγεται […] Matanzas 1945.

Είχαν συναντήσει τον Comas García κατά τη διάρκεια µιας εκτεταµένης έρευνάς τους για τους ήχους της πόλης Ματάνσας στην Κούβα, για το Matanzas Sound Map (Ηχοχάρτης της πόλης Ματάνσας) και το Bar Matanzas που θα παρουσιαστούν στην Αθήνα και στο Κάσελ αντίστοιχα, στο πλαίσιο της documenta 14. Στο πρόσωπό του είχαν βρει τον ιδανικό µπάρµαν, έναν άνθρωπο που συµµεριζόταν τη δική τους αίσθηση σχετικά µε τις κοινωνικές δυνατότητες ενός µπαρ, αλλά αυτό συνέβη µόλις λίγες εβδοµάδες πριν από τον πρόωρο θάνατό του.

Η Ματάνσας είναι η γενέτειρα της Campos-Pons, µιας καλλιτέχνιδας της οποίας ο διαρκής ισχυρισµός για τις υπερφυσικές δυνάµεις εδράζεται σε στοιχεία ερευνών που αφορούν την καρδιά των ψυχοφθόρων αποικιοκρατικών διαδικασιών που εξακολουθούν να διαµορφώνουν την παγκόσµια ιστορία και ειδικότερα την ιστορία της πατρίδας της, της Κούβας. Σε µια πρόσφατη επίσκεψή µου µαζί µε την καλλιτέχνιδα στην πόλη όπου γεννήθηκε το 1959 συνειδητοποίησα ότι η Ματάνσας έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σύγκριση µε τη φηµισµένη και µοναδική πρωτεύουσα της Κούβας. Απ’ άκρη σ’ άκρη αυτής της πανέµορφης πόλης µε τις πολλές γέφυρες, τα νεοκλασικά κτίρια και τα στοιχεία πολιτισµικού και εµπορικού πλούτου υπάρχει το σύνθηµα: Matanzas: La Atenas de Cuba (Ματάνσας: Η Αθήνα της Κούβας).

Λέγεται ότι η ονοµασία αυτή εξελίχθηκε από εξαιρετικές πολιτισµικές ζυµώσεις, µεταξύ άλλων µιας εκλεκτικιστικής µουσικής παράδοσης, εµπλουτισµένης από Αφρικανούς που έφτασαν εκεί µέσω του διατλαντικού δουλεµπορίου. Ο συνθέτης και σαξοφωνίστας Neil Leonard, που γεννήθηκε στην Πενσιλβάνια, είναι εδώ και πολλά χρόνια συνεργάτης της Campos-Pons στην τέχνη αλλά και σύντροφος στη ζωή (επίσης γεννήθηκαν την ίδια χρονιά), και από το 1986 ασχολείται µε αυτούς τους ήχους και τη συµβολή τους στην κοινωνία. Είναι και οι δύο µέλη της οµάδας ρούµπα Los Muñequitos de Matanzas, η οποία συµµετείχε σε µια κοινή δουλειά τους ήδη από το 2015, µε τίτλο Alchemy of the Soul, Elixir for the Spirits (Αλχηµεία της ψυχής, ελιξίριο των πνευµάτων), µια περίπλοκη επίκληση των βιοµηχανιών ζάχαρης και ρουµιού που οδήγησαν τους προγόνους της Campos-Pons στην Κούβα.

Αυτόν τον καιρό που το νησί διέρχεται µια περίοδο ιστορικής µετάβασης η δουλειά της Campos-Pons και του Neil Leonard µε επίκεντρο την πόλη Ματάνσας εστιάζεται στην πολιτισµική ιδιαιτερότητα αυτής της πόλης-κόσµηµα, αλλά ποτέ σε κατάσταση αποµόνωσης – την οποία η Κούβα έχει υποστεί για πάρα πολύ καιρό. Ο οραµατισµός ενός µέλλοντος για αυτή την πόλη, για την Κούβα και πέρα από αυτή τώρα συµπεριλαµβάνει τη δηµιουργία ενός χάρτη και ενός µπαρ µε το όνοµα Matanzas, προς τιµήν και του ήθους ενός µπάρµαν. Θα µπορούσαµε άραγε να εισχωρήσουµε σε αυτούς τους χώρους σαν να είναι νοερά νησιά που θα προστεθούν κι αυτά στο ελληνικό αρχιπέλαγος;

Monika Szewczyk