Ο δρόµος προς το Σάπµι και µακριά από αυτό

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 µια οµάδα καλλιτεχνών που είχαν γεννηθεί στην περιοχή Σάπµι της Λαπωνίας στα µέσα των δεκαετιών του ’40 και του ’50 επέστρεψαν µετά την αποφοίτησή τους από σχολές και ακαδηµίες καλών τεχνών στον Νότο της Νορβηγίας ή της Σουηδίας. Από τα ταξίδια τους έφεραν µαζί τους καλλιτεχνικές καθώς και πολιτικές ιδέες, παρόµοιες µε εκείνες από τις οποίες διαπνεόταν κάθε άλλος φοιτητής των τεχνών εκείνη την εποχή. Ωστόσο, ως καλλιτέχνες διαφοροποιούνταν. Το καλλιτεχνικό και πολιτικό τους έργο ήταν η αποκατάσταση της ανθρώπινης αξίας και της υπερηφάνειας των αυτοχθόνων και η δηµιουργία ενός έθνους: των Σάπµι. Το 1978 η οµάδα εγκαταστάθηκε σε ένα µικρό χωριό, το Μάζε, το οποίο βρισκόταν ανάµεσα στα χωριά Άλτα και Γκουοβνταγκάιντνου. Σε αυτό το χωριό λίγα χρόνια νωρίτερα είχαν πραγµατοποιηθεί διαµαρτυρίες ενάντια στα σχέδια κατασκευής ενός τεράστιου υδροηλεκτρικού φράγµατος στην καρδιά της περιοχής Σάµι, οι οποίες κλιµακώθηκαν µέχρι που το 1981 νορβηγικά στρατεύµατα αποµάκρυναν όλους τους διαδηλωτές. Αν και οι κάτοικοι της περιοχής Σάµι έχασαν τη µάχη και δεν κατάφεραν να σταµατήσουν την κατασκευή του φράγµατος, το κέρδος τους ήταν µια αίσθηση ακτιβισµού και ένας λυσσαλέος αγώνας για αυτοδιάθεση και αποαποικιοποίηση. Τα έργα που παρουσιάζονται στην documenta 14 από τρία µέλη της οµάδας είναι ο ξεναγός σας σε αυτή την ιστορία.

Η σηµαία

Ταξιδιώτη, η τρίχρωµη σηµαία µε το µπλε, το κίτρινο και το κόκκινο χρώµα, ραµµένη από τη Synnøve Persen το 1977, σε οδηγεί στην απεργία πείνας µπροστά από το κοινοβούλιο της Νορβηγίας στο Όσλο, ως µέρος των διαµαρτυριών που εκτυλίσσονταν στα χωριά Άλτα και Γκουοβνταγκάιντνου και των διαδηλώσεων στην περιοχή όπου σχεδιαζόταν η κατασκευή του υδροηλεκτρικού φράγµατος. Αν κάνεις µια στάση στη διαδροµή, ίσως ακούσεις µια ιστορία για την τεράστια σηµασία της σηµαίας ως πολιτικού συµβόλου – τόσο ισχυρού, που δεν θα µπορούσε να γίνει η επίσηµη σηµαία. Εδώ η σηµαία ερµηνεύεται εκ νέου υπό τη µορφή ζωγραφικών έργων.

Καθηµερινή ζωή και ιστορία

Η δουλειά της Britta Marakatt-Labba σε οδηγεί, εσένα τον ταξιδιώτη, στην επιστηµολογία και στην αφηγηµατική εξιστόρηση των Σάµι, όπου ο κόσµος του ιερού και ο κόσµος του βλάσφηµου συνυπάρχουν στην καθηµερινή ζωή. Πρέπει να πλησιάσεις περισσότερο, και όταν το κάνεις θα δεις τα υφάσµατα να τα τρυπάει το αιχµηρό βελόνι που ακολουθείται από την κλωστή· µικρές βελονιές που, µία προς µία, ξεδιπλώνουν την οπτική αναπαράσταση µιας επικής ιστορίας.

Πώς θα σε καθοδηγήσουν οι χάρτες
Όλοι οι ξένοι ταξιδιώτες χρειάζονται χάρτες για να βρίσκουν τον δρόµο τους. Οι άποικοι το γνώριζαν αυτό. Έτσι λοιπόν, όταν διεκδικούσαν εδάφη από τους αυτόχθονες, άδραχναν την ευκαιρία κι έδιναν στα εδάφη και ονοµασίες. Από το 1975 ο Keviselie/Hans Ragnar Mathisen παίρνει από τα χέρια των αποίκων τούς χάρτες και αντικαθιστά τις ονοµασίες των τοποθεσιών µε τα τοπωνύµια στη γλώσσα των Σάµι και σύµφωνα µε τις αντιλήψεις των Σάµι. Αν είσαι ξένος, ταξιδιώτη, αυτοί οι αναθεωρηµένοι χάρτες θα σε ξεναγήσουν στη γη των Σάπµι και θα σου ανοίξουν τον δρόµο της επιστροφής.

Hanna Horsberg Hansen