Η Sanja Iveković γεννήθηκε στο Ζάγκρεµπ το 1949 και αρχικά διακρίθηκε ως εκπρόσωπος της Νέας Καλλιτεχνικής Πρακτικής, µιας γενιάς καλλιτεχνών στη σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία που εµφανίστηκε µετά τις φοιτητικές εξεγέρσεις του 1968. Αυτοί οι δηµιουργοί, απορρίπτοντας το επίσηµο νεωτεριστικό καλλιτεχνικό πρότυπο, υποκίνησαν µια ευρεία κοινωνική, πολιτισµική και θεσµική κριτική χρησιµοποιώντας τα «νέα µέσα», όπως η περφόρµανς και η βίντεο αρτ.

Έκτοτε, η Iveković επιδόθηκε σε έναν κριτικό αναστοχασµό για την κοινωνική κατασκευή των ρόλων των δύο φύλων, τις σχέσεις ανάµεσα στο ιδιωτικό και στο δηµόσιο και τα θεσµικά πλαίσια του πολιτισµικού πεδίου. Στο νέο κράτος της Κροατίας που προέκυψε το έργο της εξετάζει ενδελεχώς τον εκφαυλισµό της δηµόσιας σφαίρας από τον αντιδραστικό εθνικισµό, καθώς επίσης και τη συλλογική αµνησία για το αντιφασιστικό της παρελθόν. Επιπλέον, η δουλειά της έχει καταπιαστεί µε τη βία κατά των γυναικών και µε τις µορφές του αρπακτικού καπιταλισµού που ενέσκηψε τη δεκαετία του ’90.

Η σθεναρή φεµινιστική στάση της Iveković αποτελεί µια σταθερά στη µακρόχρονη σταδιοδροµία της, από τις πιο συµβατικές δουλειές της, όπως αυτές µε τίτλο Double Life (Διπλή ζωή, 1975), Triangle (Τρίγωνο, 1979) και Personal Cuts (Προσωπικές ψαλιδιές, 1982), έως τα πρόσφατα, µεγάλης κλίµακας έργα της δηµόσιας τέχνης σε συνεργασία µε ακτιβιστικές οργανώσεις, όπως το έργο µε τίτλο Women’s House (Σπίτι γυναικών, 1998-2003) ή το Poppy Field (Παπαρουνολίβαδο, 2007), που δηµιουργήθηκε για την documenta 12. Το συνολικό έργο της Iveković διακρίνεται για την πολιτική του παρέµβαση στις κυρίαρχες κουλτούρες και στην πολιτική που διαµορφώνει τη µνήµη. Αυτά τα έργα παρουσιάζονται ως αλληγορικά «αντι-µνηµεία», όπως συµβαίνει µε το έργο Lady Rosa of Luxembourg (2001), ή ως «ζωντανά µνηµεία», όπως το έργο Rohrbach Living Memorial (Το ζωντανό µνηµείο του Ρόρµπαχ, 2005), που αποτίει φόρο τιµής στους πληθυσµούς των Ροµά και των Σίντι που έπεσαν θύµατα του ναζισµού, καθώς και το έργο On the Barricades (Στα οδοφράγµατα, 2010), αφιερωµένο στην εξέγερση του 1980 στην Γκουανγκτζού της Νότιας Κορέας.

Το έργο που έχει αναλάβει να δηµιουργήσει η Iveković για την documenta 14 εξακολουθεί να συνυφαίνει τη µνήµη µε την πολιτική αντίσταση. Δανείζεται τη µορφή του από το Monument to the November Revolution (Μνηµείο για τη Νοεµβριανή Επανάσταση, 1926), τον σχεδιασµό του οποίου είχε αναθέσει το Γερµανικό Κοµµουνιστικό Κόµµα στον Ludwig Mies van der Rohe· µνηµείο που καταστράφηκε από τους ναζί το 1935. Το εγχείρηµα της Iveković να ανακατασκευάσει εκ θεµελίων το αρχικό µνηµείο αµφισβητεί τη σχέση ανάµεσα στην επανάσταση και στην επετειακή µνήµη και λειτουργεί καταλυτικά στον δηµόσιο διάλογο γύρω από τη δόµηση και την αποδόµηση της δηµόσιας µνήµης.

Το µνηµείο µετατρέπεται σε αφορµή για καινούριες µορφές πολιτικής δράσης, µε έρεισµα την πίστη στους ιστορικούς αγώνες, προσφέροντας, ωστόσο, ένα σκηνικό για µελλοντική χρήση. Στην εποχή του αυξανόµενου φασισµού, της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής αποικιοκρατίας και του χρηµατοοικονοµικού πολέµου, το έργο της δηµιουργού που τιτλοφορείται Monument to Revolution (Μνηµείο για την επανάσταση) δεν είναι µονάχα µια προσεκτική υπενθύµιση του παρελθόντος, αλλά κι ένα αντικείµενο που τίθεται υπό αµφισβήτηση, καθώς επίσης και µια επίκληση στην ύλη.

Antonia Majaca