Ο όρος «παραπρόγραµµα» ή «κρυφό αναλυτικό πρόγραµµα» επινοήθηκε από τους θεωρητικούς της εκπαίδευσης τη δεκαετία του 1920. Αν δεν ήταν τόσο κρυφό, θα µπορούσα να εξηγήσω ακριβώς περί τίνος πρόκειται, αλλά φαίνεται πως πάντα κρύβεται ένα επίπεδο κάτω από το σαφές νόηµα. Είναι παρόν στην αναπαραγωγική διαδικασία που γεννά ακατάπαυστα δοµές και µοτίβα, καθώς και απεριόριστες εκδοχές πραγµάτων που διαιωνίζουν αυτές τις δοµές και τα µοτίβα.

Χωρίς να επιχειρούµε να περιγράψουµε την υφή αυτού του πράγµατος, νοµίζω πως συµφωνούµε, ως iQhiya, ότι όταν είµαστε µαζί και µόνες όλες το αισθανόµαστε. Όλες καταλαβαίνουµε, µε τον δικό µας διαφορετικό τρόπο και µέσα από τις ιδιαιτερότητες που έχουν οι θέσεις µας, το παραπρόγραµµα. Το αντιλαµβανόµαστε όχι επειδή µπορούµε να το δούµε, αλλά διότι εµφανίζει την τάση να κινείται ενάντια στη δική µας ροή.

Υπάρχουν διάφοροι οργανισµοί –ανθρώπινοι, θεσµικοί ή µηχανικοί– που πίστεψαν στο παραπρόγραµµα και που µε κάθε ευκαιρία θα µιλήσουν γι’ αυτό, µέσα από αυτό και σύµφωνα µε αυτό, χωρίς να έχει σηµασία αν µπορούν καν να το δουν ή όχι. Στην πραγµατικότητα, γεννιόµαστε µέσα σε αυτό και η διαδικασία αποχωρισµού του εαυτού από το παραπρόγραµµα είναι επίπονη.

Ανεξάρτητα αν η κρυφή του πλευρά σού παρουσιάζεται µέσα από δακρυγόνα αέρια και πλαστικές σφαίρες, από πειράγµατα στο σχολείο για τα µαλλιά σου, από βιώµατα σωµατικής βίας, από τα γυάλινα µπλε µάτια που σε καρφώνουν και το σοκ και την έκπληξη ότι «Εσύ το έφτιαξες αυτό;» ή «Εσύ το έγραψες αυτό;». Το παραπρόγραµµα θα µπορούσε να κάνει πολλούς ανθρώπους να πιστέψουν ότι δεν υπάρχουν στην πραγµατικότητα.

Όπως είπα, όταν εµείς –η iQhiya, µια οµάδα µε 11 µέλη που όλες φοιτήσαµε στο Πανεπιστήµιο του Κέιπ Τάουν στη Νότια Αφρική– βρισκόµαστε µαζί, µπορεί και να συµφωνήσουµε ότι έχουµε νιώσει τι προξενεί αυτό το παραπρόγραµµα στην καθεµιά µας, αλλά όταν µας κοιτάζουν, µας µιλούν και µας βλέπουν, έχουµε επίγνωση για εκείνο το µέρος του παραπρογράµµατος που καθιστά την καθεµιά µας παρόµοια εκδοχή ενός τύπου ανθρώπου.

Εποµένως, ίσως αυτό που µας έφερε κοντά είναι ο σφαλερός χαρακτήρας αυτού του κρυµµένου παραπρογράµµατος µε το µοχθηρό βλέµµα. Αυτό µας ενθάρρυνε να µάθουµε έξω από αυτό –να µάθουµε η µια από την άλλη– και να συνεργαζόµαστε, να συζητάµε, να διαφωνούµε και να κάνουµε τέχνη. Η οµάδα iQhiya επιχειρεί να προσφέρει ένα εναλλακτικό πρόγραµµα στις µαύρες καλλιτέχνιδες της Νότιας Αφρικής· ένα πρόγραµµα που αψηφά τις δοµικές αδικίες (µαθήµατα) του παραπρογράµµατος τις οποίες τελικά όλες µας ανακαλύψαµε από τις ποικίλες εµπειρίες που ζήσαµε µέσα από θεσµούς.

Thuli Gamedze