Τον 13ο αιώνα, ο Μάρκο Πόλο στις διηγήσεις του ξεχώρισε την «Περιοχή της Αφάνειας», το απώτατο σηµείο του αγνώστου, ως άναστρη. Η παρατήρηση των αστεριών, συνήθεια που συχνά αναφέρεται σε ταξιδιωτικές αφηγήσεις, πρόσφερε τη δυνατότητα να αναλογιστεί κανείς τα όρια της αντίληψης και της γνώσης. Ταυτόχρονα, τούτη η πανίσχυρη συνήθεια µας συνδέει µε κάτι για το οποίο νιώθουµε βαθιά οικειότητα· µε τον έναστρο ουρανό, όπου κι αν βρισκόµαστε.
Η Vija Celmins γεννήθηκε στη Ρίγα το 1938 και το έργο της αποκαλύπτει τις αντιφάσεις της παρατήρησης που γίνεται µε το βλέµµα στραµµένο ψηλά. Τα έργα της δεν σχετίζονται µονάχα µε τη θέαση του νυχτερινού ουράνιου θόλου, µολονότι η δηµιουργός τον έχει φιλοτεχνήσει αλλεπάλληλες φορές και στη λεπτοµέρειά του από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, τότε που ζούσε στη νότια Καλιφόρνια, µαζί µε άλλες πλούσιες υφές και εδάφη που απαντά κανείς στον φυσικό κόσµο – όπως το θαµνώδες έδαφος της ερήµου ή η πουπουλένια επιφάνεια του γαλήνιου ωκεανού και η σκληρή και πορώδης επιφάνεια ενός κοχυλιού. Αντιθέτως, οι απεικονίσεις της φύσης από την Celmins είναι η προσπάθεια να δει τη φιλοτεχνηµένη εικόνα, αυτή καθαυτήν, ως κάτι φτιαχτό, κάτι που έχει τοποθετηθεί µέσα στον κόσµο. Επανέρχεται διαρκώς µέσα από τις ίδιες εικόνες, πολλές από αυτές εµπνευσµένες από φωτογραφίες που συλλέγει από περιοδικά, τις οποίες επαναλαµβάνει επίµονα επί πέντε και πλέον δεκαετίες, διατρανώνοντας τη θέση της αυτή.
Οι εικόνες της Celmins δεν είναι µια πύλη που οδηγεί σε κάποιο άλλο βασίλειο, παρόλο που εξακολουθώ να θέλω να εµβαπτιστώ µέσα στο έργο της. Εντούτοις, όταν βυθίζοµαι υπερβολικά σ’ αυτό, όταν οι εικασίες µου για το πώς να ατενίσω µια εικόνα συγκρούονται µε την απόλυτη πυκνότητα της δουλειάς της, εκείνη, µ’ ένα σκούντηµα, µε βγάζει έξω από αυτό. Η ουσιαστική αφοσίωσή της προσαρµόζεται στην προβολή των συναισθηµάτων της, που εκφράζονται µέσα από την κίνηση των σωµάτων. Ας αναλογιστούµε, λόγου χάρη, αυτό που κρύβει η πινελιά της, την αταλάντευτη ακρίβεια των γραµµών που τραβάει µε γραφίτη η καλλιτέχνις και τα σηµεία που αφήνει η λεπτή βελόνα της επάνω στη µεταλλική πλάκα των χαρακτικών της, καθώς επίσης και το περιορισµένο και συγκεντρωµένο µέγεθος των έργων της που αποζητούν µια εκ του σύνεγγυς επιθεώρηση. Αυτές οι ιδιότητες λειτουργούν, όπως λέει η ίδια, σαν ένα µικρό, βαρύ στήριγµα που µετατρέπει τις εικόνες της σε κάτι απτό, επάνω σε τοίχο, µέσα στον χώρο· σε κάτι που είναι µαζί µου αυτή τη στιγµή.
Μολονότι επιλέγει να δουλεύει µε ενιαίες εικόνες που συνεχίζονται στο διηνεκές, η σταθερότητα της ζωγραφικής της από πλευράς σύνθεσης περιλαµβάνει και διατηρεί το άπειρο εντός της σκληρής και ασάλευτης εικαστικής της επιφάνειας. Ξεδιπλώνεται εσωτερικά. Οι συναισθηµατικοί δεσµοί και οι αναµνήσεις από µέρη και στιγµές –όπως όταν κανείς υψώνει τη µατιά του στον θεόρατο νυχτερινό ουρανό αναζητώντας αυτό που νοµίζει ότι γνωρίζει– απουσιάζουν. Οι δεσµοί αυτοί µοιάζουν µε ταξίδι, είναι φευγαλέοι – όχι όµως και η δουλειά της Celmins, που διακρίνεται για την ανυποχώρητη παρουσία της.
Michelle White