Όπως µου είπε η Ahlam Shibli, τα δύο φωτογραφικά «ρεπορτάζ» –χρησιµοποιώ εδώ τον όρο χωρίς να τον αναλύσω, λόγω έλλειψης χώρου– που θα παρουσιάσει στην documenta 14 δεν είναι τα πρώτα που δηµιουργεί. Το ένα δηµιουργήθηκε στην πόλη Αλ Χαλίλ (Χεβρώνα) και περιγράφει τα παλαιστινιακά εδάφη της πόλης µε µια σειρά φωτογραφιών που τιτλοφορείται Unrecognized (Μη αναγνωρισµένο, 2000)· το άλλο είναι µια έρευνα που διενεργήθηκε στο Κάσελ σε κοινότητες που προέκυψαν λόγω εξορίας –εκδιωγµένοι από τα ανατολικά εδάφη του πάλαι ποτέ γερµανικού Ράιχ µετά τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο και γκασταρµπάιτερ από τη νότια Ευρώπη και τη βόρεια Αφρική κατά τις δεκαετίες ’50-’70– µε τίτλο Trauma (Τραύµα, 2008-9). Το έργο Unrecognized είναι µια αφήγηση για ένα παλαιστινιακό χωριό που δεν αναγνωρίζεται από το κράτος του Ισραήλ. Το Trauma αποκαλύπτει θαµµένες αναµνήσεις (ή εκείνες που διαστρεβλώθηκαν από το εθνικιστικό δόγµα) των αποικιοκρατικών πολέµων των οποίων ηγήθηκε το γαλλικό κράτος στην Ινδοκίνα και στην Αλγερία, σε µια µαρτυρική πόλη του Β΄ Παγκόσµιου Πολέµου (την Τουλ).
Η Shibli γεννήθηκε στην Παλαιστίνη το 1970. Πάντα ενδιαφερόταν για το ζωντανό στοιχείο που διαµορφώνεται και µεταµορφώνεται στις κατοικηµένες περιοχές. Αυτό το στοιχείο υπερβαίνει τις διαχωριστικές γραµµές ανάµεσα σε ιδιωτική και δηµόσια σφαίρα: είναι ένα µωσαϊκό χειρονοµιών και τοποθεσιών που περιλαµβάνει «απόψεις» (τοπία), καταστάσεις λόγου (που τις εκµαιεύει η δηµιουργός) και βιογραφικά έγγραφα (που τα έχει πάρει από οικογενειακά αρχεία). Δεν ξέρω πολλούς καλλιτέχνες-φωτογράφους που να µπορούν να δηµιουργήσουν αυτό που λείπει περισσότερο από τη σηµερινή Μέση Ανατολή: µια θέση εµπιστοσύνης και βασικής κατανόησης (που να επιτρέπει τις παρεξηγήσεις) απέναντι στην πολιτική ταυτοτήτων.
Για τη Shibli, η δοµή φίλος/εχθρός είναι ζήτηµα εµπειρίας και προϋπόθεση για δράση, αλλά την παραµερίζει για να συνδυάσει την αποστασιοποίηση του ντοκιµαντέρ µε την αµεσότητα του διαλόγου· επωφελείται από τη διττή δυνατότητα της αποστασιοποίησης της κριτικής και της ενσυναισθητικής συµµετοχής. Κάθε κατάσταση είναι ουσιαστικά προβληµατική (δεν τις θεµατικοποιεί) και το κεντρικό πρόβληµα αφορά την πατρίδα και τα σύνορα, τόσο σε νοητικό όσο και σε εδαφικό επίπεδο. Η Shibli γνωρίζει ότι η καταπίεση, η επίκριση και η παραπληροφόρηση δεν είναι πρακτικές µόνο των νικητών. Έχει µάθει να είναι υποψιασµένη µε το πάθος του θύµατος ώστε να φτάνει βαθύτερα στη συγκεχυµένη πραγµατικότητα των αντιδράσεων κατά της καταπίεσης.
Η δουλειά της κινείται έξω από το σύστηµα των ειδήσεων, αποσκοπώντας στην κατανόηση του παρόντος. Η τραγικοποίηση των πληροφοριών, που αποτελεί ένα µέρος του σηµερινού περιβάλλοντος «ψεύτικων ειδήσεων», απαιτεί περισσότερη προσοχή στην καθηµερινότητα, στους µηχανισµούς οικειοποίησης που καθορίζουν το προσωπικό βίωµα µιας χώρας σε καιρό ειρήνης (και του δικαιώµατος της συλλογικής ιδιοκτησίας) όπως και σε καιρό πολέµου.
Jean-François Chevrier
