Στην καλλιτεχνική και συγγραφική διαδροµή του Naeem Mohaiemen οι πρωταγωνιστές υφίστανται ως µέσα ικανά να επισύρουν νευραλγικά ερωτήµατα στη διάρθρωση αυτού που ο Samuel Noyn όρισε ως «παγκόσµια ιστορία» – συνθέτουν ένα µετα-αρχείο. Τα έργα του Mohaiemen (Λονδίνο, 1969) εξερευνούν τις τεµνόµενες ιστορίες διαφορετικών τόπων της νότιας Ασίας και των αριστερών εξεγέρσεων, τον Πόλεµο της Ανεξαρτησίας του Μπανγκλαντές το 1971 και τον ρόλο της εσφαλµένης συστράτευσης στο πλαίσιο της παγκόσµιας αλληλεγγύης. Εκτυλίσσονται υπό το πρίσµα µιας δραµατουργίας που υποδηλώνει προσωπικό διακύβευµα και ενσωµατώνει στους ιστορικούς στοχασµούς παραποµπές σε οικογενειακά βιώµατα και στη λαϊκή κουλτούρα. Οι πρωταγωνιστές του θα µπορούσαν να λογιστούν ως «δεύτεροι ρόλοι» στον πυρήνα της διαδοχής ιστορικών γεγονότων: είναι επαναστάτες, µυθιστοριογράφοι, διπλοί πράκτορες, µάρτυρες, θεωρητικοί.
Από το 2001 έως το 2006 ο Mohaiemen υπήρξε µέλος της Visible Collective, µιας κολεκτίβας καλλιτεχνών, ακτιβιστών και δικηγόρων, η οποία έθετε επί τάπητος τις συνέπειες που είχαν για τους φτωχότερους µουσουλµάνους στις ΗΠΑ η µεροληψία βάσει φυλετικών χαρακτηριστικών, ο στοχευµένος αποκλεισµός επιβίβασης σε αεροπλάνα [no fly list], οι απελάσεις και τα ακραία µέτρα ασφαλείας µετά την 11η Σεπτεµβρίου. Ο καλλιτέχνης συνεχίζει να διερωτάται τι σηµαίνει να είσαι εκούσιος ή ακούσιος µάρτυρας κοµβικών γεγονότων της νεωτερικότητας. Στο Afsan’s Long Day (The Young Man Was, Part II) (Η δύσκολη µέρα του Afsan [Ο νεαρός ήταν, µέρος δεύτερο], 2014) οι φωτογραφίες τα βίντεο και το σπικάζ µε τα λόγια του καλλιτέχνη συναρτώνται µε ένα ηµερολόγιο-απολογισµό της δεκαετίας του ’70, καταρτισµένο από τον αριστερό δηµοσιογράφο και διανοούµενο Afsan Chowdhury, και διαχέονται στους προβληµατισµούς του σε σχέση µε την Μπάαντερ-Μάινχοφ. Στο Abu Ammar Is Coming (Ο Abu Ammar έρχεται, 2016) τίθεται το ερώτηµα της αναδιαµόρφωσης ενός χάρτη συνάφειας και επαναστατικής δράσης, ενώ παράλληλα παρακολουθούµε φωτογραφικά «ντοκουµέντα» όπου µαχητές του απελευθερωτικού αγώνα του Μπανγκλαντές βοηθούν τον PLO στη Βηρυτό των αρχών της δεκαετίας του ’80· πρόκειται για µια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσέγγιση αυτού που ο καλλιτέχνης αποκαλεί «εκείνο που έπεται του “τώρα είναι ήδη αργά”». Τα παραπάνω αποτελούν αφετηρία για το έργο Two Meetings and a Funeral (Δύο συναντήσεις και µία κηδεία, 2017), που παρουσιάζεται στο Κάσελ στο πλαίσιο της documenta 14. Εδώ εξετάζεται το πώς πολιτικές οργανώσεις όπως το Κίνηµα των Αδεσµεύτων (ΝΑΜ) και ο Οργανισµός Ισλαµικής Διάσκεψης (ΟΙC), αντί να ανατρέπουν, εγχαράσσουν εκ νέου τους συσχετισµούς εξουσίας σε νεαρά ανεξάρτητα εθνικά κράτη Ο Mohaiemen και ο πρωταγωνιστής του, ο ιστορικός Vijay Prashad, διατρέχουν το κτίριο του OHE στη Νέα Υόρκη και τους δρόµους του Αλγερίου, όπου το 1973 έλαβε χώρα µια ιστορική σύνοδος του ΝΑΜ.
Στο έργο United Red Army (The Young Man Was, Part Ι) (Ηνωµένος Κόκκινος Στρατός [Ο νεαρός ήταν, µέρος πρώτο], 2012) ένα περιστατικό αεροπειρατείας και οµηρίας της πτήσης 472 της Japan Airlines, και η τηλεοπτική τους αναµετάδοση όσο το σκάφος βρισκόταν καθηλωµένο στον διάδροµο της Ντάκα, αποτυπώνεται ως µια σειρά ανακοινωθέντων-σχολίων πάνω στην επαναστατική βία. Στο Tripoli Cancelled (Προς Τρίπολη: ακυρώθηκε, 2017), που παρουσιάζεται στην Αθήνα, εξετάζεται άλλη µια µορφή αποκλεισµού σε περιβάλλον αεροδροµίου. Είναι βασισµένο σε πραγµατικό περιστατικό, όταν ο πατέρας του καλλιτέχνη εγκλωβίστηκε στο αεροδρόµιο των Αθηνών. Εδώ ο εγκλωβισµός του δρα µετωνυµικά για την επισφαλή θέση πολιτών έξω από τα εθνικά τους σύνορα και την αβεβαιότητα για όσα έπονται. Το φιλµ συνθέτει µια χορογραφία αποξένωσης διαποτισµένη από σκηνές καθηµερινότητας µε χιούµορ, ακλόνητη φαντασία και ευαισθησία.
Natasha Ginwala
