Φανταζόμαστε συχνά τη θέση μας στον κόσμο – ή τη φαντάζονται άλλοι για λογαριασμό μας – μέσω έντονα φορτισμένων κατευθυντήριων πόλων όπως Βορράς και Νότος, Ανατολή και Δύση. Δεχόμαστε επίσης ότι οι κινήσεις μας με άξονα αυτές τις κατευθύνσεις έχουν βαρύνουσα σημασία. Τι νόημα έχει λοιπόν τότε για την documenta – έναν γερμανικό θεσμό βαθιά ριζωμένο γεωγραφικά στον Βορρά ως έκθεση αφοσιωμένη στη «δυτικοευρωπαϊκή τέχνη» από την ίδρυσή της το 1955, όταν γεννήθηκε στο Κάσελ και συνδέθηκε άρρηκτα μ’ αυτήν την πόλη που κάποτε υπήρξε ένα από τα σύνορα μεταξύ Δύσης και Ανατολής στη διαιρεμένη Γερμανία – το γεγονός ότι το 2015 εκδίδει ένα περιοδικό με τίτλο South (Νότος); Και επιπλέον, τι σημαίνει για την documenta 14 το γεγονός ότι φιλοξενείται από ένα υπάρχον ήδη περιοδικό με βάση την Αθήνα και τίτλο South as a State of Mind; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θέσαμε στον εαυτό μας τους τελευταίους μήνες καθώς ετοιμάζαμε την πρώτη έκδοση του South στην Αθήνα. Στο νέο, προσωρινό του ρόλο ως το περιοδικό της documenta 14, το South κυκλοφορεί στα τέλη Οκτωβρίου, ενάμισι και πλέον χρόνο πριν το άνοιγμα της έκθεσης, που θα γίνει πρώτα στην Αθήνα, στις 8 Απριλίου 2017, και κατόπιν στο Κάσελ, δύο μήνες μετά, στις 10 Ιουνίου 2017.
Σύμφωνα λοιπόν με τη δεδηλωμένη πρόθεση της documenta 14 να διεξαχθεί η έκθεση για πρώτη φορά από κοινού σε δύο διαφορετικούς τόπους – εγκαταλείποντας έτσι τον αποκλειστικό ρόλο του οικοδεσπότη για να υιοθετήσει μια ριζικά πιο δεκτική θέση – και σε συνεργασία με τους υφιστάμενους θεσμούς και πρωτοβουλίες, βρισκόμαστε φιλοξενούμενοι πλέον στις σελίδες του South as a State of Mind που ίδρυσε η Μαρίνα Φωκίδη το 2012 στην Αθήνα. Ως επιμελητές των τεσσάρων εκδόσεων του περιοδικού, που θα κυκλοφορεί στο πλαίσιο της documenta 14 δύο φορές τον χρόνο μέχρι τα εγκαίνια της έκθεσης το 2017, παραμένουμε αποκλειστικά επισκέπτες. Φανταζόμαστε το South της documenta 14 – τόσο την περιοδική έκδοση όσο και τους φαντασιακούς τόπους τους οποίους μπορεί να συμπεριλάβει – ως έναν χώρο έρευνας, κριτικής, τέχνης και λογοτεχνίας, ο οποίος χρονικά λειτουργεί παράλληλα με το συνολικό έργο της προετοιμασίας της έκθεσης, καθορίζοντας και διαμορφώνοντας το πλαίσιο και τους στόχους της. Το συγγραφικό και το εκδοτικό κομμάτι της έκθεσης αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της documenta 14, και είμαστε πεπεισμένοι ότι το περιοδικό αποτελεί τον ιδανικό προάγγελο αυτής της διαδικασίας.
Η παραγωγή του πρώτου τεύχους συνέπεσε χρονικά με την ραγδαία επιδείνωση της οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα. Η εδραίωση, η διάλυση και η επανεδραίωση μιας αριστερής κυβέρνησης, υπό τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν από τις επιπτώσεις του προγράμματος λιτότητας που επέβαλε η Ευρώπη, συνοδεύτηκε από την παραλίγο κατάρρευση του ελληνικού τραπεζικού τομέα. Παράλληλα, αντιμετωπίζουμε την κλιμάκωση της προσφυγικής κρίσης, με τον ξεριζωμό, λόγω του εμφυλίου πολέμου, εκατομμυρίων Σύρων, αλλά και πολλών άλλων προσφύγων που επιχειρούν καθημερινά να αποδράσουν από τη βία και την καταπίεση στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και στην Υποσαχάρια Αφρική. Όπως έχει ευρέως καταγραφεί, πρόκειται για τη μεγαλύτερη παγκόσμια μετατόπιση πληθυσμών από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και για πολλούς από τους πρόσφυγες που εισέρχονται στην Ευρώπη, η Ελλάδα αποτελεί τον πρώτο τους σταθμό. Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, το περιοδικό, μέσα από τις διαφορετικές φωνές που εκφράζουν οι συνεργάτες του – ανάμεσά τους καλλιτέχνες, ποιητές, μελετητές, αρχιτέκτονες και κινηματογραφιστές – αποτελεί μια έντυπη έκφραση της documenta 14 και όχι απλά ένα πεδίο αναγγελίας των θεμάτων που θα αναπτυχθούν στην τελική μορφή που θα λάβει η έκθεση.
«Στην παρούσα διαδικασία αποαποικιοποίησης, οι μνήμες των δρομολογίων των σκλαβωμένων, των μεταναστών και των προσφύγων ενεργοποιούνται εκ νέου ενάντια στις νέες πολιτικές της λήθης», σημειώνει η Françoise Vergès στις σελίδες του πρώτου μας τεύχους, για να προσθέσει: «Εδώ η μνήμη δεν είναι η σφαίρα της υποκειμενικής φευγαλέας σκέψης, αλλά μια πηγή εικόνων, κειμένων και τραγουδιών που αποτελούν μια αντιηγεμονική βιβλιοθήκη για τις μάχες του παρόντος». Μια τέτοια αντιηγεμονική βιβλιοθήκη για τις μάχες του παρόντος – γεμάτη δοκίμια, εικόνες, ιστορίες, ομιλίες, ημερολόγια και ποιήματα – επιχειρήσαμε να στήσουμε εδώ, ως ένα όραμα που θα μας καθοδηγήσει και στις τρεις επόμενες εκδόσεις του South as a State of Mind, αλλά και στο πρόγραμμα της documenta 14 συνολικά. Στο πρώτο τεύχος εξετάζονται μορφές και σχήματα μετατόπισης, διωγμού και αποστέρησης, καθώς και μέθοδοι διεξόδου και αντίστασης (αισθητικής, πολιτικής, φιλολογικής, βιολογικής), ενώ οι ερχόμενες εκδόσεις θα εστιάσουν μεταξύ άλλων στην εξερεύνηση μιας σειράς εννοιών όπως αποικιοκρατισμός και νεοκλασικισμός, επιτελεστικότητα και φτωχό αντίγραφο, σιωπή και μάσκες, φεμινισμός και διαφεμινισμός, πενία και αρχιτεκτονική, πολιτική της εξαθλίωσης και των εκφάνσεών της, από την ελεημοσύνη ως τη φιλαργυρία. Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού και ενώ συντελούνται δραματικές εξελίξεις που επηρεάζουν όχι μόνο συγκεκριμένα έθνη αλλά ολόκληρες ηπείρους, η documenta 14 έχει ήδη ξεκινήσει το ταξίδι της με άγνωστο ακόμα προορισμό.
Παράλληλα με την έντυπη έκδοση του South as a State of Mind, που ανασχεδιάστηκε για την documenta 14 από τους Mevis & van Deursen, Άμστερνταμ, θα ξεκινήσει online και η ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού, η οποία θα περιλαμβάνει περιεχόμενο σε τρεις γλώσσες: γερμανικά, ελληνικά και αγγλικά. Η online έκδοση θα ξεκινήσει τη λειτουργία της στις 31 Οκτωβρίου, μαζί με την έντυπη έκδοση του πρώτου documenta 14 South, και μπορεί να αναζητηθεί εδώ: documenta14.de/south.
Εγκαινιάζοντας το πρώτο τεύχος του documenta 14 South as a State of Mind, θα πραγματοποιηθούν τους επόμενους μήνες πέντε σχετικές εκδηλώσεις στην Αθήνα, το Κάσελ, το Βερολίνο, την Ντάκα και την Καλκούτα, υπό την επιμέλεια του Adam Szymczyk, Καλλιτεχνικού Διευθυντή της documenta 14, της Quinn Latimer, Διευθύντριας Σύνταξης των Εκδόσεων, και του Paul B. Preciado, Επιμελητή του Προγράμματος Δημόσιων Δράσεων. Περισσότερες λεπτομέρειες για τις εκδηλώσεις αυτές σύντομα στην ιστοσελίδα της documenta 14.
Στην έκδοση συμμετέχουν οι: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Alexander Alberro, Αριστείδης Αντωνάς, Hannah Arendt, Pierre Bal-Blanc, Miriam Cahn, Manthia Diawara, Άντζελα Δημητρακάκη, Maria Eichhorn, Fouad Elkoury, Peter Friedl, Hans Haacke, Bhanu Kapil, Quinn Latimer, Γιώργος Μακρής, Jonas Mekas, Marta Minujín, Naeem Mohaiemen, Bonaventure Soh Bejeng Ndikung, Linda Nochlin, Paul B. Preciado, Thomas Sankara, Brandon Shimoda, Sven Stilinović, Adam Szymczyk, Françoise Vergès, Kaelen Wilson-Goldie, Μαρίνα Φωκίδη και Stefan Zweig.
South as a State of Mind #6 [documenta 14 #1]
Διεύθυνση Σύνταξης: Quinn Latimer και Adam Szymczyk
295 x 230 χιλ., 262 σελίδες, έγχρωμες και ασπρόμαυρες εικονογραφήσεις, αγγλικά
Τιμή: 10 Ευρώ
Ημερομηνία έκδοσης: 31 Οκτωβρίου 2015
ISSN 2241-3901
ISBN 978-3-86335-844-0
Σχεδιασμός: Mevis & van Deursen, Άμστερνταμ
Τυπώθηκε στην Ελλάδα
Σχεδιασμός του South online: Laurenz Brunner, Julia Born, Julia Novich
Προγραμματισμός ιστοσελίδας: Systemantics
.jpg,846)