Το The War of the Relics (Ο πόλεµος των λειψάνων, 2013) –η τελευταία τοιχογραφία του K. G. Subramanyan πριν από τον θάνατό του, τον Ιούνιο του 2016–, µε διαστάσεις 2,7 x 10,9 µέτρα, είναι ένα σπάνιο και µεγαλεπήβολο επίτευγµα του ανθρώπινου πνεύµατος. Το εν λόγω έργο, φιλοτεχνηµένο από έναν ογδονταοκτάχρονο καλλιτέχνη σ’ ένα ξέσπασµα έντονης δηµιουργικότητας, ενώ λίγο νωρίτερα είχε υποβληθεί σε µια σοβαρή εγχείρηση, είναι επίσης φορτισµένο µε µια αίσθηση κατεπείγοντος.

Εκ πρώτης όψεως, δεν υφίσταται κάποιο αφήγηµα. Η εικαστική επιφάνεια µοιάζει να είναι ένα συνονθύλευµα εικόνων –εραλδικά µοτίβα, σύµβολα, υβριδικά πλάσµατα, διακοσµητικά στοιχεία–, ορισµένες από αυτές οικείες, κάποιες άλλες ξένες, µερικές µυθικές και άλλες στη φαντασία του καλλιτέχνη· εντούτοις, καθώς το βλέµµα µας περνάει πάνω από αυτή την περίπλοκη µάζα, αναδύεται ένα σχέδιο και µαζί µε αυτό και µια ιστορία σύγκρουσης. Η χαοτική σύνθεση, τα µοτίβα και ο τίτλος µάς βοηθούν να αναγνωρίσουµε µια ιστορία εµπόλεµων φυλών, σχισµατικών εχθροπραξιών και θρησκευτικής µισαλλοδοξίας. Επιπλέον, υπαινίσσονται ότι αυτός ο πόλεµος διεξάγεται µε µεσαιωνική νοοτροπία και σύγχρονα εργαλεία κι ότι αυτό δεν είναι παρά µονάχα ένα επεισόδιο µιας µακράς και ζοφερής ιστορίας της ανθρώπινης αντιπαράθεσης.

Από πολλές απόψεις, το συγκεκριµένο έργο είναι χαρακτηριστικό της εικαστικής πορείας αυτού του καλλιτέχνη, που γεννήθηκε στην Κεράλα και ασχολήθηκε επί µακρόν µε την ιστορία και τα αίτια των συγκρούσεων, τα οποία µπορεί να εντοπίσει κανείς σε ένα παιδικό βιβλίο που έγραψε και εικονογράφησε, µε τίτλο When God First Made the Animals He Made Them All Alike (Όταν ο Θεός έπλασε τα ζώα, τα έπλασε όλα ίδια, 1969). Το παραµύθι εξιστορεί πώς τα ζώα αρχικά δηµιούργησαν διαφορές προκειµένου να νικήσουν τη µονοτονία της οµοιότητας κι έπειτα ερωτεύτηκαν σε τέτοιο βαθµό τις µεταµφιέσεις τους ώστε έχασαν την ικανότητα να δείχνουν ενσυναίσθηση προς τους άλλους. Ασχολήθηκε µε την ίδια θεµατική και σε κεραµικά ανάγλυφα, όπως το Generals and Trophies (Στρατηγοί και τρόπαια, 1971) και το Anatomy Lesson (Μάθηµα ανατοµίας, 2008), καθώς επίσης και σε πίνακες ζωγραφικής, όπως οι The City Is Not for Burning (Η πόλη δεν είναι για κάψιµο, 1993), Massacre of the Innocents (Η σφαγή των αθώων, 2002) και Divided City (Διχασµένη πόλη, 2002)· καθένα από αυτά τα έργα ολοκληρώνεται σε απάντηση κάποιας σύγκρουσης ή εµφύλιας αναταραχής.

Ο Subramanyan, επειδή προτού γίνει καλλιτέχνης υπήρξε ακτιβιστής και υπέρµαχος των ιδεών του Γκάντι, οίκτιρε τη βία στο όνοµα της γλώσσας, της κουλτούρας ή της θρησκείας, για τις οποίες πρέσβευε ότι πρέπει να ενώνουν αντί να διχάζουν τις κοινότητες. Αφιέρωσε τη σταδιοδροµία του στο ερώτηµα γιατί στον κόσµο εξακολουθεί να υπάρχει η σύγκρουση: «Μήπως για να διατρανώσει έναν φθίνοντα ανδρισµό; Μήπως για να εκφράσει έναν εσωτερικό πόνο; Μήπως για να εκδικηθεί για µια αρχαία αδικία;».1 Αν δούµε τον θυµό του στο πλαίσιο του συνολικού έργου του, θα διαπιστώσουµε ότι αυτός ο θυµός περιβαλλόταν από αγάπη. Όπως ισχυριζόταν ο ίδιος, «το µεγαλύτερο κίνητρο για να ζει κανείς πολιτισµένα µπορεί να προέλθει µόνο από την αγάπη µας για τον κόσµο».2

R. Siva Kumar